Advaita
28 februari 2007
‘Ik herken zo die advaita in haar,’ vertelt Diana me terwijl we naast het bed van mijn Wijze Tante zitten. Ze is opgenomen in een antroposofisch verpleegtehuis en heeft nogal last van haar geheugen zodat ze niet altijd weet wie je bent als je bij haar op bezoek gaat. ‘Ik wéét het wel,’ zegt ze dan diep peinzend in haar hoofd zoekend. Ja, ze weet het zeker, niet zozeer een naam maar wel het wezen van iemand. En wat is belangrijker? Ook nu hebben mijn tante en ik elkaar weer lang diep in de ogen gekeken en dan voel ik diep in haar vrede en geluk, verstilling. Ik wilde dat ze altijd zo was.
‘De v spreek je in het Sanskriet altijd als een w uit,’ vertelt ze me in de auto als ze me terugbrengt naar Heuvelstad zodat ik daar de bus kan nemen. ‘Dus niet veda’s maar weda’s En niet advaita, maar á-dwaita, met het accent op de a, want het betekent niet-twee.’ Het doet me goed nu eens van een ander te horen dat zij die ‘leer’ van het non-dualisme herkent in wat mijn Wijze Tante allemaal te vertellen heeft. Ik ben zelf ook opgegroeid met de idee dat alles één is, terwijl ik ook geloof dat dit de top van de piramide is die je beklimt als je op zoek bent naar bevrijding, realisatie, vrede, geluk of hoe je het ook noemen wilt. Dingen waar we in newageland natuurlijk veel mee bezig zijn. En die maar al te vaak vaag worden gevonden. En terecht, want heldere definities van de dingen waarover we praten ontbreken nogal eens, ook omdat het not done is om op zo’n rationele manier over godsdienstige, religieuze of spirituele aangelegenheden te praten.
Bij godsdienst met zijn rituelen om wat je doet: bevrijding komt van buitenaf en wordt gegarandeerd door bidden, zingen en andere rituelen. Planeet: Mars. Bij religie gaat het om wat je voelt: je wordt verlost door een in het hart beleefde her-binding, wat de betekenis is van het Latijnse re-ligio, je wordt met het goddelijke verenigd. Planeet: Venus. Voorbij de meer actieve en manlijke godsdienst, en de meer passieve en vrouwelijke religie, vinden we de meer neutrale spiritualiteit, waarbij het gaat om bewustzijn, afstand nemen, wat vaak geassocieerd wordt met het denken. Dit niet in de betekenis van systemen ontwerpen en leerstelsels bestuderen, maar in die van objectiveren, puur schouwen, kijken naar dat wat zich aan het bewustzijn voordoet, zonder oordeel. Planeet: Mercurius. Godsdienst is primitiever dan religie, terwijl religie weer primitiever is dan spiritualiteit. Alle drie zijn ze wegen waarin antwoord op wezenlijke vragen gezocht en gevonden worden, afhankelijk van waar je aan toe bent.
De piramide staat in een woestijn van godsdiensten die het vaak niet met elkaar eens zijn en elkaar bevechten. Sommige mensen zien de piramide, verlangen naar de top en gaan haar beklimmen. De vele wegen die de zoekers langs de verschillende zijden beklimmen zijn allemaal religies, die uiteindelijk op de top samenkomen. Daar blijken ze allemaal één en hetzelfde te zijn. Steeds meer mesen ontdekken dit: Osho, Wolter Keers, Jan van Delden, Alexander Smit, Justus Kramer Schippers, Leo Hartong, Francis Lucille, Philip Renard, Eckhart Tolle, Tyohar, Tony Parsons, Adyashanti… Het lijkt alsof de laatste jaren er steeds meer mensen verlicht, gerealiseerd raken. Dat is misschien maar goed ook, want onze samenleving verkeert in een crisis. Een crisis van het hart. Te vaak is het hart, is het gevoel taboe. Bij religie was plaats voor het hart, voor liefde, voor respect, voor verbinding, voor heelheid. Met het afzweren van de religie sinds de jaren zestig kunnen we twee kanten op: terugvallen naar een primitievere, harteloze godsdienst of doorgroeien naar een spiritueel leven, waarin het hart een eigen plek heeft en tegelijk overstegen wordt. Want bij elke crisis is er de keuze tussen een terugval of een sprong voorwaarts.
Je zou ook kunnen zeggen: religie is een verlangen naar eenheid, a-dwaita. Maar zolang er nog verlangen is, is er tweeheid. Mystiek is ook door zo’n verlangen gekleurd. Met dit alles is niks mis, maar dit verlangen moet wel zijn eigen plek krijgen als een middel, en niet als een doel op zich. Net als auto’s: die zijn er om je te verplaatsen en niet om te aanbiddden. En dank zij het feit dat ik geen auto heb en het verpleeghuis van mijn Wijze Tante buiten werktijden onbereikbaar is met het openbaar vervoer, zat ik met Diana in haar auto over advaita te praten. Ik denk erover om er in De Vuurfakkel die ik voor haar verzorg wat meer aandacht aan te gaan wijden.
Gepost in Spiritualiteit
