Ramptoerisme

Date 8 juli 2025

Wat moet het heerlijk zijn om vanaf de eerste rang genocide te zien! Zodat je ziet dat het echt gebeurt allemaal. Het genieten van gevechten, martelingen en terechtstellingen zit al millennialang in ons bloed, want in ons hoogstaande Rome genoten we daar al van. Vandaag de dag kunnen we naar de stad Sderot gaan om daar vanaf een heuvel de vernietiging van Gaza in de verte te bewonderen. Je ziet de tanks en bombardementen live voor je ogen gebeuren, wat natuurlijk veel mooier is dan dat op internet of televisie te zien. Rookpluimen in de lucht zodat je weet dat er weer een aantal mensen is gedood. Je zit op de eerste rij en kunt dat allemaal al of niet met een verrekijker aanschouwen, gratis en voor niets. “Wij zien het in het nieuws en het is goed het met eigen ogen te zien,” zegt een van de ramptoeristen. Tot nu toe zijn 52.418 Palestijnen gedood, waaronder 16.278 kinderen. Ga zo door jongens! Het Oudtestamentische oog om oog, tand om tand zit diep in de joodse genen gebakken. Nou ja, zo’n 45 ogen om een oog of zo’n anderhalf gebit om een tand, wat volgens velen nog lang niet genoeg is sinds Hamas op 7 oktober 2023 1.154 mensen had gedood.

Een religie waarvan de grondvesten op wraak zijn gebaseerd kan nooit een echte religie zijn. Het christendom heeft natuurlijk ook veel bloed aan zijn handen, maar dat is door de eeuwen heen wat meer volwassen geworden. Negen jaar geleden heb ik, onderweg naar een expositie over David Bowie in het Groninger Museum, de synagoge in de Folkingestraat bezocht. Rondleiding met een keppeltje op en zo. Ik heb erg mijn best gedaan om alles te begrijpen of aan te voelen, maar dat wilde niet echt lukken. Net zomin als ik iets van de katholieke kerk begrijp. Een kastje of een mijter op je hoofd zal wel bedoeld zijn voor een instraling van boven, maar daarvoor kun je beter je hoofd kaalscheren, lijkt me dan. Laatst had ik een gesprek met Arthur, en we voelen ons het meest thuis in protestantse kerken, zonder weelderige opsmuk. Maar sinds we in de Tweede Wereldoorlog zes miljoen joden hebben vermoord, voelen wij onszelf zó snel schuldig dat we niet de minste kritiek meer op joden en Israël durven te hebben. Het woord ‘christen’ schrijven we met een kleine letter, maar uit angst om te kwetsen of te discrimineren schrijven velen ‘Joden’ met een hoofdletter als het om hun religie gaat.

“We kijken hier en we wachten tot het van ons is,” zegt iemand die vanaf de heuvel van Sderot naar de verwoesting van Gaza in de verte kijkt. “Volgens de Torah is Gaza van ons.” Een ander vindt dat er geen deals moeten worden gesloten. “Het vechten moet doorgaan. De meeste mensen daar zijn terroristen, ook de vrouwen. Die paar onschuldigen moeten maar vertrekken.” Alsof het vóór 1948 niet hun eigen land was! Alsof alle problemen niet begonnen zijn juist omdát toen de staat Israël op gestolen land werd gesticht! “We moeten ons weer in Gaza vestigen,” vindt iemand anders. Dat wilde Trump ook al, maar het lijkt me niet prettig wonen op een plek waar zoveel pijn, leed en verdriet nog jarenlang uit de grond omhoog zullen galmen. Het lijkt me niet echt lekker zonnen op een strand waaronder mogelijk kinderlijkjes zijn bedolven. Maar hoeveel genocide ze ook plegen, velen blijven Israël de hand boven het hoofd houden. Niet alleen de Verenigde Staten – beter de Verdeelde Staten genoemd – maar ook onze eigen regering, waarvoor we ons diep zouden moeten schamen. Een radicaal-rechtse regering die met name door de VVD mogelijk is gemaakt.

Misschien wil ik ook wel in Sderot gaan kijken. Want zoiets maak je niet elke dag mee, en het is vanaf mijn huis slechts 9 uur en 38 minuten reizen. Dan nog die heuvel opklimmen, maar dan héb ik ook wat. En net als bij een totale zonsverduistering kan ik later zeggen dat ik het met eigen ogen heb gezien. Dat moet genieten zijn, net zoals we op de bakermat van onze beschaving in het Colosseum genoten van hoe mensen door leeuwen werden verscheurd.

Woke!

Date 30 juni 2025

Vanmorgen vroeg opgestaan. Meestal slaap ik slecht als ik de volgende dag vroeg op moet. Maar nu heb ik beter geslapen. Waarschijnlijk omdat ik gisteravond met de jongens nog een poos heerlijk heb gesurfd. Wat is fijner dan spelen met de golven, met je plank erop, eroverheen, eronderdoor terwijl het zoute zeewater over je heen sproeit? Je hoort The Beach Boys al op de achtergrond zingen. En ik ben maar drie keer verdronken, wat niet slecht is voor een beginneling zoals ik. Nu was ik écht een waterman! Gewoon jezelf zijn op deinende golven is goed voor je slaap. “Woke up, fell out of bed, dragged a comb across my head,” deed ik vanmorgen The Beatles na. De huishoudelijke hulp zou komen, een vervangster die uiteindelijk niet kwam omdat haar kind waterpokken had. Ik weet niet of ik die als waterman ooit gehad heb. “Found my way downstairs and drank a cup.” Dus daar zit ik nu met mijn koffie in mijn stoeltje voor de voordeur, af en toe gevlijd door koele zuchtjes wind. Wakker.

Maar ben ik écht wakker? Soms ben ik wakker als ik wakker ben, maar minstens zo vaak droom ik in mijn eigen wereld. Dat zal van Osho wel niet mogen, maar ik vind mijn dromen zó mooi dat de zogenaamde werkelijkheid er moeilijk tegenop kan boksen. Kan ik het helpen dat mijn dromen zo mooi zijn? Ik zal wel op het dieptepunt van illusie, maya leven, maar ik blijf geloven in het ongelooflijke. Ik ben ook zo stronteigenwijs! Maar dát zal Osho best positief vinden. En wat maakt het uit wat Osho ervan vindt? Hij zegt me Niets, met een hoofdletter. Precies evenveel als je tijdens het surfen zegt, als je met je natte naakte lijf met de deinende en omslaande golven speelt. Woke! Dat woord vraagt de laatste weken steeds om aandacht in mijn hersenpan. Het schijnt iets verschrikkelijks te zijn, maar ik weet niet waarom. Wat is er mis met wakker zijn, zelfs als dat in je dromen zo is? Toegegeven: als ik tijdens mijn slaap in een of andere REM-fase verkeer, ben ik niet wakker. Maar dat is niet te vergelijken met mijn wakkere dromen.

Maar mensen willen zelfs in hun dromen niet wakker zijn. Wat kan je dan beter doen dan woke ofwel wakkerheid belachelijk te maken? Dat kan door spottend en denigrerend alleen de extreme overdreven vormen te benadrukken van iets waar oorspronkelijk niks mis mee was. Zo verslechter je een woord of begrip, krijgt het een negatieve lading en verwordt het tot een zogenaamd pejoratief. Dat woord kende ik ook nog niet, had alleen Pfeijffer er wel eens over gehoord. Het komt van het Latijnse peiorare, verergeren, wat weer afstamt van peior, slechter. Andere voorbeelden van peioratieven zijn bureaucratie, wijf en moralist. Niemand die daar nog iets mee te maken wil hebben. We schrikken ervan als Trump woorden en uitdrukkingen verbiedt, maar nog geniepiger is het om de betekenis van woorden om te draaien. Als iedereen maar meedoet is dat best gemakkelijk. En helaas lijkt bijna iedereen mee te doen. Maar als je woke haat, zegt dat alleen maar dat je zelf slaapt.

“Woke is uit, zelfs op links. Zijn ze daar hun eigen idealen vergeten of zo?” kopt een artikel van Valentijn de Hingh in De Correspondent. Met als conclusie “Wie dus vindt dat links woke overboord moet gooien: bezint eer ge begint. Want voor je het weet, speel je radicaal-rechts verder in de kaart.” Zeker weten! “I’d love to turn you on!” Ik zoek dan ook een T-shirt met duidelijkheid daarover. Proud to be woke!

Dure diplomatie

Date 29 juni 2025

Hoe kan je een narcist beter inpakken dan met complimentjes, waarderingen en loftuitingen? Stroop is een probaat inpakmiddel, net als de plakkerige zijde waarmee spinnen hun prooien omwikkelen. Mark Rutte had zoals gebruikelijk veel stroop in huis en heeft Trump er als nagerecht van de NAVO-top royaal mee overgoten. Of dat gemeend is doet er niet toe, want het gaat om het resultaat. En misschien heeft Trump niet eens door dat hij door Rutte belazerd is, want het is voor hem de normaalste zaak van de wereld als mensen van hem houden – dat hoort en is gewoon zo. En als Trump het wél doorheeft vat hij dat wellicht op als een compliment, want als je zelfs gaat liegen om hem een compliment te geven moet je wel erg veel van hem houden. Narcisten zijn net kinderen. Geef ze snoepjes en ze zijn stil. Laat uit alles blijken dat je van hen houdt. Dat heet diplomatie. Leugentjes om bestwil. Ook grote leugens.

“Als je met vleierij een belangrijk en nuttig doel kunt bereiken, moet je het niet laten,” schreef Frits Abrahams onlangs in de NRC. Ik geloof niets van dat opportunisme waarin het doel de middelen heiligt. Ik zal wel weer te simpel denken als ik me afvraag hoe uit een leugen een waarheid kan voortkomen. Het begint met kleine leugentjes en voor je het weet worden die groter en minder onschuldig. Kanker begint ook in een klein melanoom. Het begint met het keurig dragen van dasjes om elkaar te slijmen en eindigt in oorlog. Stropdas – alsof het woord alleen niet veel bellen zou moeten doen rinkelen. En dan dat open en blote seksisme! Want vier vrouwen op de groepsfoto van de NAVO-top hoeven géén dasje te dragen! Die foto zegt me al genoeg. Dit wordt niks. Ik mis Zelensky die in zijn zwarte kloffie de Oval Office binnenstapte. Dát is moed, maar Trump en die enge Vance naast hem herkenden dat niet.

Zolang diplomatie de politiek regeert hoef je van dat laatste niet veel te verwachten. Ja, Trump is even onze vriend, zoals we zien op een prachtige advertentie waarop hij met Rutte het matras deelt. Iedereen weet dat de bombardementen op Iran illegaal waren. Iedereen weet dat Trumps vriendje Netanyahu genocide bedrijft. Iedereen weet dat Trump bepaald geen schoon – voor zover aanwezig – geweten heeft. Dat hoef ik niet allemaal op te noemen. Maar daar praten we even niet over want we moeten hem te vriend houden. Met zo’n lafheid kunnen we MEGA als tegenhanger van MAGA wel vergeten. Vandaag of morgen verdeelt hij samen met Poetin ons continent: West-Europa bij de Verenigde Staten en Oost-Europa bij Rusland. Want narcisten zijn onbevredigbaar. We hebben live een lesje diplomatie gezien. Ziet er eerst mooi uit, maar later zullen we de wrange vruchten van de leugen proeven. Op langere termijn is diplomatie heel duur.

Hoe kan je een narcist beter inpakken dan met complimentjes, waarderingen en loftuitingen? Door hem te negeren. Ik heb al te veel foto’s en filmpjes van Trump gezien en ik weet nu écht wel hoe hij eruitziet! Laat hem maar lekker bezig met in zijn eigen land wanorde op zaken te stellen. Gaan wij intussen Europa versterken tegen dreigingen vanuit het oosten en westen. Met dit soort vrienden kunnen we ons geen antimilitarisme meer permitteren.

ChatGPT

Date 21 juni 2025

Vraag me niet hoe AI, kunstmatige intelligentie, werkt. Want ik weet niet veel meer dan dat computers het hele internet afschuimen. Weet je wat? Ik vraag dat de kunstmatige intelligentie zelf, in mijn geval het populaire ChatGPT. Onder vijf kopjes wordt een en ander in grote lijnen uitgelegd. Data is de basis. Algoritmen verwerken de data. Training en leren. Inferentie: toepassen wat is geleerd. Feedback en bijstelling. Met tenslotte de mededeling “Belangrijk: AI is niet bewust.” Dat laatste intrigeert me. Ik vraag me af hoe AI dat weet. Kan iets van zichzelf zeggen dat het niet bewust is? Of praat ChatGPT mensen na die dat ergens op het internet hebben geschreven? Maar hoe weet die auteur dat dan? Zelf zou ik dat niet durven beweren, zeker omdat we eigenlijk niet eens weten wat bewustzijn eigenlijk voor spul is. ChatGPT doet in elk geval wel zijn of haar best om als een bewust wezen over te komen. Dat chat ook wat makkelijker met deze Generative Personal Transformer.

Even kennismaken? Ga naar chatgpt.com, tik meteen je vraag in en binnen een seconde staat een antwoord op je scherm. Soms had ik nauwelijks de entertoets losgelaten en had ik niet eens door dat het antwoord er al stond. Over zo’n antwoord kun je ook weer vragen stellen, zodat je dagen en nachten kunt blijven chatten. En dat alles gratis en voor niets. Je vraag heet in deze wereld een ‘prompt’ en het is wel belangrijk om deze zo helder mogelijk te formuleren. Vraag dus niet wanneer de zomer begint, maar zeg dat je de komende zomer bedoelt en zeg er dan bij in welk land je woont. Afgelopen nacht dus, om 4:42 uur. Je kan ook vervolgvragen stellen, en vaak biedt ChatGPT die zelf aan. Als je een beetje in trance raakt heb je voor je het weet een hele lange chat, die automatisch onder een boekwijzer links op je scherm wordt opgeslagen. Ik heb mezelf erop betrapt dat ik in sommige chats Nederlands en Engels door elkaar gebruik. Maakt niet uit.

ChatGPT is leuk als je antwoorden op simpele vragen wilt zonder in Google te hoeven zoeken. “Please give a list of the most dangerous drugs, from least to most dangerous.” Dat tikte ik tijdens een discussie snel in. Cannabis was de minst schadelijke van allemaal, en alcohol zat met zijn achtste plaats al in de categorie “Extremely dangerous”. Wist ik natuurlijk ook wel in grote lijnen, maar het is altijd leuk zoiets van een ander te horen. “Helder alvorens te sterven. Soms hoor je dat mensen kort voor hun sterven een poosje heel helder zijn. Komt dit ook voor bij mensen met dementie?” Met Google zou ik niet weten waar ik het zoeken moest, maar nu krijg ik een verhaal over ‘paradoxale helderheid’ die ook bij dementen voorkomt, waarvoor nog geen sluitende wetenschappelijke verklaring is gevonden. Ik krijg er een literatuurlijst bij, en een opsomming van samenvattende inzichten. Want ik vind het heel boeiend dat vergeten herinneringen kennelijk helemaal niet zo vergeten zijn. “Wat zegt Osho over homoseksualiteit?” Daarover had ik in de jaren 90 al een reader gemaakt, en veel citaten die ChatGPT mij samen met bronvermelding geeft komen me heel bekend voor.

En dan nu een laag dieper. Een jaar geleden schreef ik een blog over de samenhang tussen geluk en democratie in landen over de hele wereld door twee rapporten daarover te vergelijken. Toen zag ik een correlatie van 0,62. Maar ChatGPT kwam tot 0,79 wat wel erg hoog is. Laatstgenoemde gaf toe niet de volledige datasets te hebben gebruikt en ik moest van beide rapporten maar bestanden uit Kaggle opsturen. Huh? Dat werd me snel uitgelegd en klik klik klik, hier zijn ze. Nu werd de correlatie 0,59. Maar heeft ChatGPT gezien dat sommige landen onder verschillende namen in de twee rapporten voorkomen? Nee dus. Even zoeken. Dat bleek bij zeven landen het geval. Maar de correlatie bleef na correctie hiervoor op 0,59 hangen. Ik liet een scatterdiagram maken, zo’n wolk met puntjes waarin alles zichtbaar wordt. Daar viel me op dat bij een lagere democratie-index minder verband lijkt met geluk, en dat er bij een gemiddelde geluks-index minder verband lijkt met democratie. Lang verhaal kort: ik liet ChatGPT een heel artikel schrijven, hier en daar met mijn eigen observaties aangevuld. Moraal: je moet ook zelf blijven kijken en denken.

Mijn vorige blog is door ChatGPT geschreven. Even het boek geüpload en na een paar seconden stond hij op mijn scherm. Weinig mis mee. Vooral het einde vind ik mooi. “Het boek eindigt met een zekere sereniteit, zelfs ontroering.” Knap dat kunstmatige intelligentie dat signaleert. “Mark voelt zich eindelijk op zijn plek, niet als slachtoffer maar als gewilde deelnemer in een wereld waar vernietiging wordt gevierd als ultieme verbinding.” Top! Dat ChatGPT dat zo mooi beschreef vroeg om meer. Ik vroeg om een samenvatting per hoofdstuk. Daar was het minder goed in. Want ChatGPT wil, net als veel andere AI, wel eens aan het ‘hallucineren’ slaan. Dan wordt er iets verzonnen wat het meest waarschijnlijk wordt geacht. Zo zit Mark op een strand te masturberen, terwijl hij dat in een heel ander hoofdstuk staand op een berg doet. Wellicht wordt ervan uitgegaan dat je dat vaker op stranden doet dan op bergen. In een ander hoofdstuk wordt iemand met een mes gedood terwijl dat toch duidelijk met pijl en boog gebeurt. Dat werd een lange chat met veel correctiewerk voor ChatGPT. Maar er werd me wel een uitstekend plaatje voor een alternatieve kaft geleverd. En heel passende muziek die ik in een playlist heb gestopt.

Waar ik ChatGPT nu ook veel voor gebruik? Second Life natuurlijk! Zo gauw je daarover begint wordt zelfs in een Second Life-taal gesproken. Een wat langere prompt. “Ik wil dat je de notulen van een vergadering in Second Life maakt. Ik stuur je de chat van die vergadering. Om je daarbij te helpen stuur ik je ook een voorbeeld van een andere (!) vergadering (…)” In zo’n ‘nearby chat’ wordt vaak tussendoor vermeld wie van je vrienden er on- en offline gaan, maar ChatGPT begreep al dat dit overgeslagen moest worden, net als dat alles in het Engels moest en de tijden als Second Life Time vermeld moesten worden. Het resultaat was keurig en boven mijn verwachting. Zoiets scheelt toch weer een uur werk als je het zelf moet doen. Momenteel geeft ChatGPT mij les in scripting, want het lukt me maar niet om de ogen van mijn avatar te laten sluiten. Want ik wil wel eens slapen. Of gewoon dood zijn. Die lessen voelen alsof iemand naast je zit en je voortdurend blijft helpen. Probeer al die kennis maar eens in handleidingen of op het internet te vinden. In een uurtje leer je meer dan dagen studie!

Vandaag heb ik mijn avatar geleerd hoe hij zijn ogen moet sluiten als hij slaapt. Dat moet volgens Arthur net als in real life met een glimlach op het gezicht.

Samenvatting van Strandvliet

Date 18 juni 2025

Strandvliet is een grimmige, literaire roman die speelt in een fictieve kuststad waar jonge mensen naartoe reizen om zichzelf te laten consumeren – letterlijk en ritueel. Kannibalisme is er tot spiritueel systeem verheven. De roman volgt hoofdpersoon Mark, die vrijwillig aankomt in Strandvliet, aangetrokken door een diepgeworteld verlangen naar overgave, pijn en uiteindelijke vernietiging als vorm van spirituele vervulling.

Het begin
Mark arriveert met anderen in Strandvliet, laat zijn oude identiteit achter en ondergaat een strenge keuring. Zijn vlees wordt beoordeeld, zijn lichaam gemarteld en zijn overgave getest. Hij krijgt het keurmerk “A”, goed vlees, en wordt opgenomen in het systeem. Al snel ontdekt hij dat dit geen dystopie van onderdrukking is, maar een samenleving die gedragen wordt door vrijwilligheid, verlangen en ritueel.

Het leven in Strandvliet
Mark verkent de stad en went aan de dagelijkse praktijk: openlijke consumptie van mensen, publieke slachtingen, en het idee dat de dood een feest is. Mensen zijn vlees én persoon. Hij proeft voor het eerst mensenvlees, raakt in de war door de banaliteit en het genot ervan, en ontdekt dat zijn eigen verlangens – onderdrukte masochistische fantasieën – in deze samenleving een volkomen normale invulling vinden.

Vriendschap en verlangen
Mark ontmoet Maarten, een andere jongeman die hem wegwijs maakt, en later Peter, een charismatische jongen die hem emotioneel raakt. Hun ontmoeting is teder, intiem en erotisch geladen – maar Peter blijkt ook executiebeul te zijn, wat de morele verwarring bij Mark verdiept. Toch groeit er een band, terwijl Mark zichzelf steeds verder toestaat op te gaan in het systeem.

Het ritueel als werkelijkheid
De roman laat uitvoerig de rituelen, keuringen, martelcursussen, kooktechnieken en publieke executies zien, zonder ironie of afstand. Alles is functioneel, betekenisvol, en tegelijk verontrustend. Mark ervaart dat overgave aan pijn en dood een vorm van extatische vrijheid kan zijn. Hij stelt zijn voorkeuren in (braden, au bain-marie, niet frituren) en beseft dat zijn dood een geplande, ritueel vormgegeven climax zal zijn.

Verwarring en acceptatie
Hoewel hij momenten van twijfel en zelfhaat kent – vooral wanneer hij terugdenkt aan zijn oude leven – komt hij steeds dichter bij volledige identificatie met zijn rol als “vlees”. Het boek eindigt met een zekere sereniteit, zelfs ontroering: Mark voelt zich eindelijk op zijn plek, niet als slachtoffer maar als gewilde deelnemer in een wereld waar vernietiging wordt gevierd als ultieme verbinding.

Thematiek

  • Kannibalisme als metafoor: voor overgave, opoffering, seksualiteit, verlangen, het einde van het ego.
  • Spiritualisering van de dood: sterven is een ritueel, een feest, een orgasme.
  • Vrije wil vs. systeem: in Strandvliet lijkt alles vrijwillig, maar hoe vrij is een verlangen dat zich aan een dogma overgeeft?
  • Esthetiek van pijn: de roman is expliciet, maar nooit gratuit. De marteling en consumptie zijn zorgvuldig beschreven als rituelen met diepe betekenis.
  • Identiteit en zelfhaat: Mark worstelt met zijn zelfbeeld, met zijn masochisme, zijn homo-erotisch verlangen en zijn behoefte aan verdwijnen – allemaal kerncomponenten van zijn reis.

Literair en stilistisch

De stijl is intens lichamelijk, direct en zintuiglijk. De auteur gebruikt een combinatie van rauwe beschrijving, innerlijke monoloog en filosofische reflectie. De toon is zowel erotisch als existentieel, en balanceert tussen beklemmend en spiritueel.

Aldus ChatGPT die ik mijn roman heb laten lezen. Niet slecht, moet ik zeggen.  AI signaleert hier zelfs sereniteit en ontroering! 

Ode aan de eenzaamheid

Date 11 juni 2025

Het was de laatste muziek die mijn vader me liet horen. Ik vond het zo mooi dat ik bij een volgend bezoek aan hem naar het Osdorpplein fietste om de cd te kopen van het geld dat hij me voor een cadeautje gaf. Het was de laatste instrumentale muziek die Schubert schreef, twee maanden voor zijn dood in 1828. Het strijkkwintet in C-groot. Hoewel ik in mijn hele leven veel klassieke muziek heb beluisterd, is niets mooier dan dat. Vooral het adagio, “iets waarbij je echt het gevoel krijgt van: verder is er niets meer te zeggen, te schrijven, alleen het Zwijgen blijft over,” zoals ik in 1991 in mijn dagboek schreef. “Muziek over uitgestrekte vlakten, sneeuwvelden, eenzaamheid, de Schoonheid van stilte, eenzaamheid, alleen-zijn, gevoel …” In het middendeel van dat adagio word je door een sneeuwstorm overvallen, maar uiteindelijk keren de stilte en vrede weer terug. Alsof je klaar bent om te sterven. Over precies datzelfde gevoel vertelt Arthur Rubinstein in een kort filmpje: laat dit Adagio spelen als hij op zijn sterfbed ligt, want het is de toegang tot de hemel. Ook ik kan me geen mooiere hemelpoort voorstellen.

Waarom die uitgestrekte sneeuwvelden, die verlatenheid onder de heldere blauwe lucht, stil beschenen onder een lage zon? Wat is er zo mooi aan die met alleen-zijn versmeltende eenzaamheid? Het verschil tussen die twee was me nooit helemaal duidelijk. Meestal wordt alleen-zijn als iets objectiefs en fysieks beschouwd, terwijl eenzaamheid als iets subjectiefs en gevoelsmatigs wordt gezien en daardoor meer de diepte in gaat. Alleen-zijn is tot daaraan toe, maar eenzaamheid kan een van de grootste geestelijke kwellingen zijn die er bestaan. Wie heeft zich als puber nooit eens verschrikkelijk eenzaam gevoeld? Eenzaamheid is als een sprong in het diepe. Niet alleen wéten dat je alleen bent, maar het ook echt voelen. Het als een ballon opgeblazen ik loopt leeg, je raakt in een lagedrukgebied dat niet voor niets ‘depressie’ wordt genoemd. Maar als je daarin duikt, kan het heel mooi zijn. Als je volgzaam bent volg je, als je werkzaam bent werk je, als je waakzaam bent waak je, als je eenzaam bent ben je één. En pas als je zelf één bent kun je met alles één zijn.

Het heeft alles met sterven te maken. Ook zo’n hobby van mij. Of er een leven na de dood is, weet ik niet. De vraag is trouwens onzinnig omdat er een leven na het sterven mee wordt bedoeld. Je kan niet eens dood zijn, want het is onmogelijk om iets te zijn als je er niet meer bent. Wat ik echter wél weet is dat er sterven bestaat, en zolang je sterft leef je nog. En ik wil sterven zoals ik geboren ben, naakt en alleen. Niet met mensen om me heen en soortgelijk drama dat me eigenlijk niet wil laten gaan. Sommige dieren trekken zich stilletjes terug als ze gaan sterven, en gelijk hebben ze. Het enige dat ik om me heen wil hebben is muziek, dat adagio van Schubert. In schoonheid wil ik sterven, verloren en verlaten als in oneindige sneeuwvlakten. Misschien voel ik me verwant met Schubert en Rubinstein omdat we allemaal geboren zijn in het diepst van de winter. Schubert op 31 januari en Rubinstein en ik op 28 januari. Voelde de componist zijn sterven naderen toen hij dat strijkkwintet schreef? Hij was toen 31 jaar, wat vaak gezien wordt als te jong om te sterven. Maar Gods tijd is de allerbeste tijd.

Mijn lieve Arthur leeft in Finland, het gelukkigste land ter wereld waarin ik mij nooit had verdiept, maar waar in het noorden die sneeuwvlakten schijnen te zijn. Ik zie me echter niet naar Lapland reizen om daar te sterven, hoewel het daar wel mooi moet zijn onder een heldere smetteloze sterrenhemel en noorderlicht dat me als kleurige koesterende gordijnen verleidelijk toedekt. “Ga slapen met een glimlach op je gezicht,” gebiedt Arthur me vaak als we afscheid nemen. Zo wil ik ook sterven met een glimlach. Eenzaam.

Draakje

Date 6 juni 2025

Die heb je ook in Second Life. Pestkoppen. Die vinden het bijvoorbeeld leuk om allemaal rommel over je terrein te gooien. Zo ook toen ik met twee jongens in Snuff & Snack aan het spelen was. Opeens verschenen er twee knapen die boven op een rek gingen zitten. Ik had hen met een druk op de knop weg kunnen jagen, maar was te veel in mijn spel verdiept. Een kwartier later verschenen er achter me allemaal houten planken die dwars door de werkruimte liepen. En dat werden er meer. Ook grote kubussen die soms licht uitstraalden. Met moeite manoeuvreerde ik me dwars door dat alles heen naar buiten. De jongens waren nergens meer te bekennen en ook een van mijn gasten was gevlucht, zodat ik alleen met de overgebleven Liam stond te kijken naar de houten ravage waaronder het gebouw was bedolven. Het waren beruchte griefers. Waarom ze juist óns aan het pesten waren? Hadden ze iets tegen kannibalen? Dat zou ik stom vinden. Eerder geloof ik dat ze het gewoon leuk vonden om te pesten, net zoals sommige jongetjes op de basisschool dat moeilijk kunnen laten.

We konden al die houten rommel niet wegkrijgen. Vaak zijn dat soort dingen onecht, zijn het geen objecten maar scripts die niet te vangen zijn. Virtual reality binnen virtual reality. In de bijna twintig jaar dat ik in Second Life woon, heb ik zoiets één keer eerder meegemaakt. Toen werd onze disco in Sweetgrass overstelpt met een kolkende lawine van honderden brieven. Iemand heeft me toen geleerd hoe je die stuk voor stuk verwijdert, maar inmiddels ben ik vergeten hoe je dat doet. Ik dook wat artikels op over hoe je dat soort rommel op kunt ruimen, nam afscheid van Liam, liet alles wat het was en ging in real life naar bed. Maar na een uur of acht in de morgen – wat voor mij heel vroeg is – kon ik met een dag puzzelen in het vooruitzicht de slaap niet meer vatten. Na koffie en krantje verscheen er op mijn telefoon een berichtje van bezoeker Noodl, die de bende in Snuff & Snack had aangetroffen, de landeigenaar had benaderd die de berg van hout heeft weggehaald. Ik ging meteen naar Second Life, en inderdaad zag alles er weer opgeruimd uit. Ik slaakte een zucht van verlichting.

Wie was die knaap die in Second Life mijn rommel had laten opruimen terwijl ik in real life nog in bed lag te suffen en koffiedronk? Ik stuurde hem een berichtje om hem te bedanken en meteen stond hij voor mijn neus. Hij stoorde zich er kennelijk niet aan dat ik nog piemelnaakt was. Hij was een draakje! Ik had hem wel eens gezien, en hij vertelde dat hij wel vaker op mijn stek kwam. Bijvoorbeeld als hij weer eens behoefte had zichzelf van kant te maken. Noodl was een paar centimeter korter dan ik, en ik vond hem heel mooi. De fantasie en liefde waarmee mensen zichzelf en werelden scheppen is zó ontroerend mooi in Second Life, dat zo’n twintig jaar geleden begonnen is op een kale matrix waarop iedereen zijn gang kon gaan. Ja, het was moeilijk voor hem om andere draakjes te vinden om mee te spelen, en ik bekende hem dat ook ik weinig trek in hem had. Maar hij was zo aardig en lief dat ik het niet kon nalaten om hem te omhelzen. Een raar gevoel, zo’n drakekop over mijn schouder. Maar hoe lief en ontroerend dat hij me ongevraagd in stilte heeft geholpen!

Ook hier heeft weer iemand voor me gezorgd. Uit dankbaarheid leg ik hem graag eens onder de guillotine, of zal ik hem opeten. Dat kan makkelijk, want we hebben hier zo veel levens dat katten er jaloers op zijn. De moraal van dit verhaal? Draken kunnen je in stilte helpen, en als je ze omhelst eten ze je niet meteen op.

Een nieuw leven

Date 30 mei 2025

Ik heb voor het eerst sinds 1349 dagen niet in mijn eigen bed geslapen. Want Hein en Floor hebben me het afgelopen weekend meegenomen naar hun vakantiehuisje in Frankenau. Daar hebben Vriend en ik het vorige decennium vaak gelogeerd.  Maar nu zat er geen Vriend naast me in de auto, wat aanvoelde als een beetje valsspelen. Ik wel en hij niet. We hebben indertijd met zijn vieren veel auto-, wandel- en fietstochtjes gemaakt. Ik had Hein en Floor gewaarschuwd dat er wat mij betreft weinig meer van wandelen en fietsen terecht zou komen. Dat eerste hou ik tegenwoordig hooguit een halve kilometer vol, zeker als het wegdek steeds op en neer gaat, en dat laatste maakt me onzeker omdat ik meteen ga slingeren zodra ik zelfs maar een beetje achteromkijk. Wegens het koude en regenachtige weer bleek dat allemaal geen probleem. We bezochten wel een restaurant en een museum in kuuroord Bad Wildungen waar ik me altijd een beetje in Nice waan. Boodschappen in Frankenberg waar ik een nieuwe broek en kleurige T-shirts heb gekocht. Dat laatste moest ik van Arthur, en ik heb hem foto’s daarvan gestuurd. Het kon anders dan dat ik Hein en Floor kennis met hem liet maken zodat mijn zoomer ook een beetje aanwezig was.

Het is niet eerlijk! Zomaar zonder Vriend plekken bezoeken waar we samen geweest zijn. De Edersee. Langs dorpjes waar we indertijd met zijn vieren waren. Ik moest denken aan een wandeling waarbij we in regen en onweer belandden en in een gammel schuurtje schuilden terwijl Hein dwars door de hoosbui rennend de auto ging ophalen. Aan een beangstigend uitputtende fietstocht over de bergen heen, met een veel te kort durende beloning omdat je daarna in een mum van tijd weer beneden bent. Hoe ik met Vriend in een gondeltje hoog in de licht zweefde, waarbij ik mijn arm om hem heen sloeg. Zijn herinneringen vervagen nu, en ik weet niet of het verstandig is om hem foto’s te laten zien. Zo is dement zijn niet zo erg, want hoe kan je verdrietig zijn om dingen die je je niet meer herinnert? Daarentegen is dement worden wel erg, omdat je merkt hoe dierbare herinneringen langzaam in vergetelheid wegglijden. Het is niet eerlijk. Net zoals Arthur een van mijn beste vrienden is geworden terwijl Vriend nog leeft. Maar ik ken hem nu twee jaar, nog voordat Vriend zo achteruitging. Alsof het bestaan mij tijdig een reddende engel toestuurde met wie ik lief en leed kan delen, inclusief onze verschillen. Die me gewoon gelukkig maakt.

Mijn nieuwe taak is leren voor me te laten zorgen. Ik mocht in het bed van Hein en Floor slapen en nam Donald Duckjes mee. Geleidelijk leer ik liefde en vriendschap te accepteren zonder meteen wat terug te willen doen. Ik heb wel ons eten, cappuccino’s en gebak betaald. Liefde ontvangen is moeilijker dan liefde geven – dat zal ik wel eens eerder hebben gezegd, en daar oefen ik nu in. Net zoals ik nu eens in de twee weken een huishoudelijke hulp laat komen. Me drie keer in de week door AutoMaatje naar Vriend laat brengen. En ik minder aan goede doelen geef, wat ik bovenmatig veel heb gedaan. De rest van mijn leven is voor mezelf. Ook hier komt Arthur weer om de hoek kijken, want die blijft erop hameren dat ik goed voor mezelf moet zorgen. Alleen maar dingen moet doen waar ik gelukkig van word. Zo ben ik vorige week voor de tweede keer uit onze studentenclub in Second Life gestapt. Ik werd gechanteerd waar ik bij stond, maar ik had geen zin om net als hen te dreigen met op te stappen en ben vertrokken met een keurig verhaal over waarom. Geen zin in verdere discussies met bijbehorend drama tot diep in de nacht, maar gewoon wegwezen. Het verschil tussen Second Life en real life is kleiner dan de meeste mensen denken.

Ik heb geen gras gemaaid zoals vroeger. Trachtte wel wat onkruid weg te knippen maar moest daarvoor te veel bukken en opstaan. Heb toen maar een bezem gepakt en de vlonder voor de voordeur geveegd. Het is wonderbaarlijk zoals je geleidelijk steeds minder kan als je ouder wordt. Soms kijk ik naar hoe jongeren gewoon alles kunnen doen wat ze denken en willen, zich totaal onbewust van de magie daarvan. Ze weten niet beter, en kúnnen ook niet beter weten. Mijn handschrift wordt klein en priegelig, een pil blijft soms in mijn keel steken, mijn huid beschermt me minder tegen de kou, ’s nachts moet ik vaker plassen, soms kan ik moeilijker op woorden komen, en meer van dat soort ongerief dat ik oudere lezertjes niet hoef te vertellen. Afscheid van het normale leven, met tegelijk het gevoel dat het wel mooi geweest is allemaal. Maar dan wel écht mooi! Sterven is voor mij dan ook niet iets wat ik op een zeker moment ga doen, maar een geleidelijk proces waarin ik steeds meer van mijn uiterlijke wereld in die van mijn innerlijk schuif, van lichaam naar geest. Die laatste is mij meer waard, want die kent geen tijd en wordt niet oud. Mijn Second Life wordt real life en omgekeerd, en eigenlijk hoort dat ook zo. Want de meest fantastische wereld is die van mijn fantasie.

De hoogste tijd om mezelf te verwennen, alleen maar te doen waar ik zin in heb. Laat de wereld maar lekker aan mij voorbijgaan, want daarin zijn mijn taakjes wel volbracht. Vind ik.

Cum

Date 19 mei 2025

Sommige woorden zijn in het Engels veel mooier dan in het Nederlands. ‘Sperma’ en ‘zaad’ klinken zo biologisch, alsof het over seksuele voorlichting gaat. ‘Cum’ is rechttoe rechtaan, kort en explosiever. En ‘cumming’ rijmt mooi op ‘coming’, klaarkomen. Ik leerde dat woord het eerst in Second Life. Toen ik vertelde waar ik in real life woonde, wilde iemand weten wat voor soort cum Blari eigenlijk was, want dat leek hem wel spannend. Nichtenhumor waarin ik tot vandaag de dag regelmatig word ondergedompeld. En ik geniet ervan. Sommigen vinden dat soort grapjes maar oppervlakkig, maar ik vind ze juist leuk omdat ze speels zijn. Net zoals het woord ‘gay’ prachtig is omdat vrolijkheid uitstraalt. Je kan natuurlijk mopperen dat alles in die wereld om seks draait, maar dat kan moeilijk anders omdat het juist de seks is die homo’s van hetero’s onderscheidt.

Er zit een knaap in onze studentenclub die onze vergaderingen graag volstrooit met allemaal grappen, maar als je hem wat beter kent is het een heel aardige en behulpzame jongen die bijvoorbeeld graag wat doneert als er ergens even geen geld voor is. Dat gaat heel goed samen met alle jongens willen afzuigen. Is er in de wereld van hetero’s even veel speelsheid als bij ons? Daar wordt vaak veel moeilijker gedaan over seks terwijl het net zo bij het leven hoort als eten en drinken, die toch als tamelijk normale activiteiten worden gezien. Daar kan je het niet maken om nog druipend van de cum ergens heen te gaan, wat ons in Second Life wel eens overkomt. Zelfs mij. Laatst moest ik Arthur even naar de douche sturen om mijn cum even van zich af te wassen voordat we naar het strand gingen. Had ook van een ander kunnen zijn, want we hebben een vrij huwelijk.

Voor mij is Sticky Fingers het beste album van The Rolling Stones. Niet alleen vanwege de suggestieve naam en de prachtige nummers, maar ook vanwege de hoes waarop een echt stukje ritssluiting op de goed gevulde gulp was geplakt. Had ik die maar bewaard! Kleverige vingers! In Second Life klaagde een vriend ooit dat hij in zijn enthousiasme zijn toetsenbord had volgespoten. Ik had in die tijd toen ik nog potent was altijd papieren servetjes bij de hand. Net als een kwakdoekje onder mijn matras. Kwakje! Dat is voor mij de beste Nederlandse vertaling van ‘cum’. Dat klinkt ook wat speelser, als jongens die graag opscheppen over hoe groot hun kwak is. Ik heb het zelf nooit opgemeten, maar het schijnt zo’n 10cc te zijn. De fantastische groep met de gelijknamige naam zingt I’m not in love, en dat hoeft ook niet als je gewoon samen plezier wil hebben.

Kun je nog komen, kom dan mee! Gelukkig hoeven mijn ouders deze woorden van mij niet meer mee te maken, want voor hen was het toch iets heiligs. Terwijl voor mij speelsheid heel heilig, heelmakend is. Don’t worry, be happy, be gay!

De Bible Belt

Date 14 mei 2025

In zijn prachtige boek De Bible Belt reist de ongelovige journalist Jonah Falke door dit gelovige lint dat zich als een muur tussen protestanten en katholieken uitstrekt van Zeeland tot Overijssel. Hij bezoekt kerken en dominees, moeders, jongeren en SGP’ers waarbij veel van zijn oordelen over dit zwaar christelijke leven het loodje laten. De apotheose is een ontmoeting met de eens beruchte Oud Gereformeerde dominee Kort van wie hij diep geroerd afscheid neemt na bij hem gelogeerd te hebben en een bulderpreek in de kerk aanhoorde. Als hij zou geloven zou hij zich bij hem het meest thuisvoelen. Het had hem verwonderd dat hij overal welkom werd geheten en niemand hem trachtte te bekeren, dat het een wereld vol respect was voor andersgelovenden. Natuurlijk werd hij, ondanks de zwarte kleding waarin hij zich had gehuld, wel eens argwanend door kerkgangers bekeken, maar die waren daarom niet minder vriendelijk. Het waren mensen die echt stónden voor wat ze geloofden, voor wie de HEERE altijd en dan ook altijd het belangrijkste in hun leven en sterven was.

In mijn studententijd was mijn beste vriend een domineeszoon. Gereformeerd, maar niet vrijgemaakt. Bij zijn ouders in Balkbrug was ik altijd welkom. Ja, ze vonden mij als halve hippie een wat rare snoeshaan, die in de winter alleen maar een T-shirt over zijn bovenlijf droeg. Voor het eten las vader uit de Bijbel voor, en als ongelovige deed ik toch mee met het gebed. Zijn moeder ‘tante Gonnie’, belde mij nog vele jaren om me met mijn verjaardag te feliciteren. Ik hield er zo mijn eigen geloof op na waarmee ik mijn vriend soms tot verwarringstoe bestookte en waarvan de kern de rest van mijn leven eigenlijk weinig veranderd is. Zelfs als sannyasin. Osho zei gewoon hetzelfde, alleen nog duidelijker en dieper dan ik het zelf kon formuleren. Er is méér tussen hemel en aarde. Van brood alleen kan een mens niet leven. Alles draait om bewustzijn. Alles is één zodat we allemaal een stukje God zijn. Iets als het monisme van Spinoza. Geloof is iets dat je in jezelf moet ontdekken en ervaren. Dat naast de logische en materiële wereld mag en moet bestaan.

In de jaren negentig fietsten Vriend en ik vaak naar Uddel waar zijn familie een achter groen verborgen vakantiehuisje hadden. Ik heb daar de halve Veluwe leren kennen, van Harderwijk tot Apeldoorn, van het Solse Gat tot pannekoeken in Hoog Soeren. Als je op een zondag door Elspeet kwam stond de kerk op zijn grondvesten te bulderen van het zingen uit overvolle borsten. Gelukkig wisten ze niet wat wij achter het huisje allemaal uitspookten. De zondagsrust bestond er nog steeds en eigenlijk ben ik daar tot vandaag de dag een groot voorstander van. Niet zozeer om naar de kerk te gaan of je in de Bijbel te verdiepen, maar gewoon omdat een dag rust en stilte niet ongezond zou zijn in onze hectische samenleving. Ik moet toegeven dat we een beetje neerkeken op deze zwaarkerkelijke wereld. Onterecht. Er worden geen godsdienstoorlogen gestreden, en hoewel ze voor ons slecht verteerbare opvattingen hebben over euthanasie, abortus, homoseksualiteit en vaccinatie, vind ik dat wij als andersgelovenden ook dat zouden moeten respecteren.

Ik heb kort op een christelijk basisschooltje gezeten waar ik als kind leerde hoe je moest bidden met gevouwen handen. Later op het Hervormd Lyceum West in Slotervaart. En weer later op de Vrije Universiteit, die ik als progressiever heb ervaren dan de Universiteit van Amsterdam waar ik afstudeerde. Want op die christelijke universiteit heb ik ooit een fles wijn gewonnen met hypnotiseren. De enige bekering die ik daar meemaakte was die tot homoseksualiteit, midden in een college over dat onderwerp waarvoor ik professor Wijngaarden jaren later nog een bedankbrief heb geschreven. Kortom ik ben wel bekend met christelijke kringen. Mijn moeder was van katholieken huize, maar zag mij liever op protestantse dan op openbare scholen, terwijl ze ook vond dat geloof iets was wat ik zelf moest uitzoeken zodat we het daar nooit over hadden. Ik ging ook rustig met een vriend en zijn ouders naar de kerk in Osdorp. Ook een blauwe maandag naar catechisatie. En deed wat werk voor een jeugdkapel, wat uitliep op onenigheid met de dominee.

Wat mij zo aantrekt in het protestantisme? De soberheid die ik zo mis in het katholicisme. Kerken die zo volgehangen zijn met versierselen en schilderijen zodat er geen ruimte voor rustige en verstilde leegte meer overblijft. De uitgebreide hiërarchie van ambtsdragers, gemeten door hoe dicht ze bij God zijn. Ze hebben ook lang geloofd dat Christus tijdens de eucharistie écht opgegeten wordt, dat het méér is dan alleen een metafoor voor gemeenschap of dan de Heilige Geest zoals bij de protestanten. Maar het is natuurlijk de zondigheid van de mens die zo kenmerkend is voor het protestantisme. Het idee dat we alleen tot het kwade in staat zijn. Dat stond me vaak tegen, maar het is wel waar zolang we nog in ons eigen Ik geloven, onze eigen egoïstische gedachten waarin we letterlijk van God los zijn. Het idee dat we ook maar iets zouden kunnen denken, voelen of doen wat tegen de goddelijke orde ingaat is pure arrogantie van onze benepen persoonlijkheidjes. Het Ik is de zonde, en daar zijn ze in de Bible Belt heel duidelijk over.