21 november 2020
Ik ben niet de enige die geobsedeerd is door de vraag wat bewustzijn nou eigenlijk is. In nrc stond dit weekend een interview met Jacob Olij, cognitief psycholoog aan de Universiteit van Groningen, die hier ook al vanaf zijn jeugd mee bezig is. En net als mij zint het hem niet dat bewustzijn een product van de hersenen is. Of dat bewustzijn samenvalt met de complexiteit van hersenen of wellicht die van een computer. En hij vertelt wel heel mooi wat hij onder bewustzijn verstaat: ‘Als ik die banaan zie, omdat er lichtdeeltjes op de banaan afketsen die op mijn netvlies terechtkomen, dan triggert dat een hele cascade aan reacties in hersencellen, die kan ik in principe allemaal nameten tot in de gebieden in mijn brein aan toe die herkennen dat het een banaan is. Maar ik heb ook de ervaring van het zien van een banaan. Dat is voor mij bewustzijn.’
Bewustzijn als ervaring van de ervaring. Helder. Ik ga nog een stapje verder. Want als ik bewustzijn kan ervaren ervaar ik dus de ervaring van de ervaring. En als ik ervaar dat ik bewustzijn kan ervaren, ervaar ik dus de ervaring van de ervaring van de ervaring. Het Droste-effect: als je denkt een blik cacao te pakken te hebben, zit daar binnenin weer een blik en dat gaat tot in het oneindige door. En wat het echte oorspronkelijke bewustzijn is, krijg je zo nooit te pakken. Dit doet me denken aan Alexander Smit, die ooit vertelde dat bewustzijn niet te lokaliseren is. En als iets niet te lokaliseren is maar het wél bestaat, kan je niet anders concluderen dan dat bewustzijn overal kan zijn. Denk ik eerst dat het een soort wolk onder mijn schedel is, dan blijkt het later een soort oog in die wolk te zijn, en weer later iets dat weer van binnenuit dat oog alles zit te bekijken. Daar kan je uiteindelijk geen chocola van maken.
Als ze me vragen wie of wat ik ben, is bewustzijn het beste antwoord. Maar ik zou dit dus niet kunnen ervaren, want zodra dat gebeurt ben ik het bewustzijn niet, maar datgene wat bewustzijn ervaart. En dat kan zich dus tot in het oneindige tot in de diepste diepte blijven herhalen. Ik kan immers niet tegelijk de ervaarder van mijn bewustzijn zijn en het bewustzijn zelf. De ervaring dat ik bewustzijn ben is dan ook in strijd met de logica die ons sinds Aristoteles is ingegoten, namelijk dat het subject niet tegelijk het object kan zijn. Volgens dit dualisme kan ik alleen iets anders waarnemen, en nooit mezelf, en is de queeste naar zelfkennis onbegonnen werk. En ik geef toe: soms word ik wel eens moe van al die mensen die in therapieën en spirituele bezigheden naar zichzelf op zoek zijn. Onbegonnen werk. Vergeet het maar! Vergeet jezelf!
We moeten dat hele dualisme maar eens afschaffen. En als je gelooft – zo niet ervaart of intuïtief weet – dat alles één is, blijft er trouwens ook weinig ruimte over voor dualisme. Dan blijft alleen bewustzijn over. Niet mijn bewustzijn of jouw bewustzijn, want bewustzijn heeft geen eigenschappen of kenmerken. Misschien is bewustzijn het beste te beschrijven als de leegte waarbinnen alle ervaringen zich voordoen. En zo voelt het ook – althans bij mij. En dan is bewustzijn overal hetzelfde, net zoals schone lucht of puur zeewater overal hetzelfde zijn. Het is niet van jou of van mij. Want als er bewustzijn is, is er geen ik meer – de grootste egoïsten zijn meestal de mensen met het minste bewustzijn. Dit schrijvend word ik weer eens op mijn wenken bediend, met een tekst van Osho die opeens binnenkomt. Bij hem gaat het om ‘to be aware of your own being, aware of your own awareness. In that moment when you are aware of your own awareness, everything stops, time stops. Suddenly you are beyond time and beyond space, and a door opens which makes you part of the whole.’
Ja, bewustzijn lijkt zich zelfs buiten tijd en ruimte te bevinden, want die zijn ook weer ervaringen erin. Zonder bewustzijn geen ervaringen. Bewustzijn is het enige waarvan we zeker weten dat het bestaat. De rest is speculatie. Je kan dus ook zeggen dat alles bewustzijn is. Zonder grenzen, overal, niet aan personen of wat dan ook gebonden. Die levende Leegte is onze oermoeder.
Gepost in Spiritualiteit 
Geen reacties »
16 november 2020
Nou, dat was even zweten, die Amerikaanse verkiezingen! Het is gelukkig goed afgelopen. Althans tot nu, want wie weet wat die Trump nog allemaal gaat doen, en moet die drammende verongelijkte peuter aan handen en voeten uit het Witte Huis worden gesleurd. In elk geval veel opluchting in de rest van de wereld. Maar Biden zit er maar mee, met een tot op het bot diep verdeeld land. Tweedracht stormt harder dan ooit over het continent. Biden wil de Trump-stemmers de hand reiken, hen laten weten dat hij er ook voor hen is. Een mooi gebaar, maar zal het resultaat hebben? Het klinkt misschien ouderwets, maar je kunt beter in gesprek blijven dan gaan vechten, want agressie wekt agressie op.
Nog nooit heb ik in zo’n verdeelde wereld geleefd. Nog nooit heb ik meegemaakt dat het egoïsme zo’n hoogtij vierde. Want wat is het anders dan ik-zucht om overal maar een mening over te willen spuien, je eigen eigenwijze gangetje te blijven gaan, pretenderen overal verstand van te hebben en de feiten te negeren door ze af te doen als nepnieuws? Heel makkelijk allemaal. Net als die clubjes van complotdenkers die je nooit ongelijk kan geven omdat wat ze beweren niet te ontkrachten is. De deep state is per definitie onzichtbaar, dus iedereen gelooft maar wat hij wil. Maar het valt me wel tegen hoeveel mensen in al dat soort dingen geloven, zelfs onder mijn vrienden op Facebook.
We zitten nu met de brokken van vele decennia waarin het neoliberalisme werd verafgood, visies taboe waren en de markt maar moest uitmaken wat goedheid, waarheid en schoonheid was. Tientallen jaren waarin je zelf geen verantwoordelijkheid voor anderen en de wereld hoefde te nemen, verantwoordelijkheid die je onder het motto ‘eigen verantwoordelijkheid’ makkelijk van je af kon schuiven. Ofwel: zoek het zelf maar uit. Ieder voor zich. Zo is het schisma in de wereld eigenlijk hetzelfde als dat tussen links en rechts, tussen arm en rijk, tussen sociaal en asociaal. Maar goed, het kan natuurlijk je geloof zijn dat zelfbevrediging het beste voor de wereld is, en ik ken best een paar aardige rechtse mensen.
Al met al is mijn kennis van de Amerikaanse staten weer wat bijgespijkerd en omdat de meeste mensen op Biden hebben gestemd, is het nog steeds te verdedigen dat de meeste mensen deugen. Maar ik hou wel een beetje mijn hart vast de komende maanden. Want die Trump is zo gestoord dat hij gevaarlijke dingen kan gaan doen. Vreemd dat niemand hem wegens psychiatrische ziektes kan aanpakken. Afgezien daarvan is die man zo dik, vies en walgelijk dat ik niet meer snap waarom ik op mannen val. Smerig trouwens dat ik het überhaupt over hem heb. Criminelen krijgen überhaupt al teveel aandacht in de media. Misschien is de beste manier om misdaad te bestrijden wel om daar eens mee op te houden, ze dood te zwijgen. Het blijft oppassen geblazen met deze narcist. Een Trump in het nauw doet rare sprongen.
Gepost in Maatschappij en politiek Geen reacties »
7 november 2020
Vandaag las ik een nieuw werkwoord in de krant. Iets dat veel gedaan is de laatste dagen. Drukken op de F5-toets ofwel het scherm verversen, ofwel F5’en. Heb ik ook veel gedaan. Niet letterlijk, want op mijn telefoontje gaat dat niet. Daar zijn nu extra swipesporen om het nieuws te vernieuwen. Maar het scherm is kennelijk niet al te versleten want doet het nog. Je krijgt wel de neiging om extra hard op die F5-toets te gaan rammen of steviger op het scherm van je mobieltje te gaan vegen. Is er nóg geen nieuws? Potverdorie, er hóórt na tien minuten nieuw nieuws te zijn! Ze blijven maar tellen in Pennsylvania en Georgia, en over Arizona doen ze ook vaag. Die blijven maar lichtblauw op de uiterst praktische kaartjes die nos.nl op haar site geeft.
Het voordeel van dit alles is dat we de staten van de Niet-verenigde Staten beter leren kennen. Waar ze liggen, bedoel ik, en op die site kan je zelfs op de provincies klikken. Hoe zouden ze in Wasco County in Oregon, waar ooit Rajneeshpuram gelegen was, hebben gestemd? Trump 50,42%, maar dat had ik wel verwacht met al die rednecks daar. Toch geeft die staat als geheel meer om Biden: 57% is blauw. En hoe staat de staat Washington ervoor? Biden 58,88%, en de Jefferson County waar mijn Second Life vriendje Yahkey woont zelfs 70,31%. Op naar Maryland. Daar woonde Ellbee, een andere Second Life-vriend, en daar heeft nu 63,15% op Biden gestemd wat in zijn woonplaats in Prince Georges County zelfs is opgelopen tot 89,45%. Jammer dat hij dit niet meer heeft mogen meemaken, want hij is onlangs overleden en na de vorige verkiezingen vertelde hij eigenlijk weg te willen uit Amerika.
Afijn. Ik vermaak me deze dagen wel en reis virtueel wat af. Maar al dagen is op de site van de nos na veel F5’en de stand nog steeds 264-214. Schiet nou eens op, jongens! Zet een paar cohorten extra tellers in! Doe iets, Tom Poes! Het is voor ons Europeanen natuurlijk een heel gedoe met die tijdzones daar in Amerika, waar het zes tot negen uur vroeger is dan bij ons. Terwijl ik dit schrijf zijn ze in het oosten net uit bed, maar in het westen liggen ze nog te ronken. Daartussenin, waar central en mountain time gelden, zijn veel fans van Trump, terwijl Biden beter floreert bij eastern en pacific time. Er zijn wat uitzonderingen, maar grof bekeken gaan eastern en pacific time samen met stedelijke gebieden, en central en mountain time met het platteland, en dat hangt weer samen met progressief en conservatief. Ik weet trouwens niet zeker of je Biden progressief mag noemen, maar alles is beter dan Trump.
Nevada kleurt nog steeds lichtblauw met Biden een voorsprong van 1,79% van de stemmen. Ik weet niet veel meer van Nevada dan dat het één grote woestijn is, dat je er uitbundig kan gokken en ze jaarlijks gedurende een maand het festival Burning Man vieren. Van Alaska weet ik niet veel meer dan dat het er koud moet zijn. Je schijnt er nog te kunnen skiën, dus behalve van olie zullen ze in de toekomst veel van toerisme kunnen profiteren. En Trump heeft daar ruim gewonnen. Misschien een leuke plek voor hem om straks te gaan wonen. Hij kookt over van woede, dus daar kan hij lekker gaan afkoelen. Dus als ook daar veel sneeuw en ijs gaan smelten, weten we waardoor dat komt! En nu is het de hoogste tijd om weer eens op F5 te gaan drukken, want dat heb ik al een kwartier niet meer gedaan!
Gepost in Maatschappij en politiek Geen reacties »
31 oktober 2020
Met een schamele zon in Schorpioen hoort angst bij deze tijd van het jaar. De vallende bladeren zingen en ritselen in prachtige kleuren over de naderende dood. Verlatenheid baant zich een weg door kalende takken en overspoelt ons in de groeiende duisternis met onverbiddelijke eenzaamheid. November slachtmaand, opdat we ons verzekeren tegen honger die we stillen met het bloed van de natuur. We sluiten ons met vrienden en familie op in veilige warme huizen, verheugen ons op gezellige feestdagen waarop het licht weer gaat schijnen. Alsof we wél opnieuw geboren willen worden, maar daarvoor niet het offer van ons sterven willen brengen. Want hoe reëel dood en vergankelijkheid ook zijn, bij de gedachte eraan blijven we huiveren. En áls we die een plaatsje willen geven is dat meestal voor een ander en niet voor onszelf.
Halloween onder een hoge volle maan, die zich mysterieus zwijgend laat zien tussen mistige wolkenflarden. Trick or treat. Een griezelspel met onze angst, dat ik altijd mooi heb gevonden. Dat spel kunnen we door de coronacrisis nog nauwelijks spelen. Dat hoeft ook niet, want Halloween is nu overal tot in alle hoeken en gaten van ons leven doorgedrongen. En dat is geen vrolijk spel meer met lichtjes in grijnzende pompoenen. We hebben geen angst meer, maar zijn het geworden. We zijn genadeloos uit ons normale leven gekieperd in een wereld vol onzekerheid waar onze gezondheid, economie en cultuur op hun grondvesten staan te schudden. We willen redden wat niet meer te redden valt. Omdat we als homo sapiens nooit echt volwassen zijn geworden. Zolang we niet verlicht zijn blijft ons leven een beetje gerommel in de marge.
Is dit slecht nieuws? Het is maar hoe je het bekijkt. Als er één periode in onze geschiedenis is aan te wijzen waarin we worden uitgedaagd om échte keuzes te maken, dan is het wel in deze jaren. Erop of eronder. Als collectief, maar zeker niet minder als individu. Er is moed voor nodig om in het centrum van de cycloon te blijven, onze eigen angst te laten voor wat hij is en omhoog te kijken, waar de sterren als glimlachende lichtpuntjes ons zwijgend hun verhaal vertellen over een oneindige rust en vrede. Niets en niemand kan ons redden. We kunnen alleen onszelf redden door ons hart open te breken en het licht in onszelf te vinden. Misschien zijn we dan zelfs dankbaar dat we dit alles mee mogen maken, dat de wereld ons op onszelf heeft teruggeworpen. Want zelfs sterven kun je vieren, net als de bladeren die zich in alle kleuren weer aan de aarde teruggeven.
(De Idealist, november/december 2020)
Gepost in Psychologie, Spiritualiteit 1 reactie »
22 oktober 2020
Willen de echte mietjes opstaan? Wat een huilie huilie over de coronamaatregelen! Hou toch eens op met dat zelfmedelijden en die betweterij over de oorzaak en de bestrijding van de pandemie! Als iedereen zijn eigen plan gaat trekken krijgen we het virus er nooit onder! Eensgezindheid en loyaliteit zijn nu belangrijker dan ooit. Zelfs als sommige maatregelen minder effectief blijken dan de bedoeling was. Het virus speelt met ons, en als we in dit spel allemaal onze eigen spelregels gaan hanteren zal corona zeker winnen! En die wetenschappers hebben niet voor niets gestudeerd. Ja, ook zij zullen wel fouten maken maar dat kan bijna niet anders op dit nog onontgonnen terrein. Toegegeven: het is niet makkelijk om te erkennen dat anderen het beter weten dan jij zelf. Maar tegenwoordig gedragen teveel mensen zich alsof zij op zijn minst afgestudeerd zijn in virologie. Egootjes die het allemaal beter weten, maar dat schiet niet op. Soms krijg ik de neiging om alle vrienden die het op Facebook beter weten te ontvrienden.
Wat klagen die jongeren nou? Ja, lullig dat ze geen eindexamenfeestje hebben kunnen vieren. Dat er aan het begin van hun studie zo weinig is overgebleven van kennismakings- en introductieweken. Natuurlijk is dat sneu. Maar het zijn echt doetjes als je denkt aan hun ouders en grootouders die de wereldoorlog hebben meegemaakt, en de Spaanse griep. En die jongeren zijn ronduit een gevaar voor de samenleving als ze tóch in vliegtuigen stappen, blijven feesten en zich niets gelegen laten liggen aan de anderhalvemeter. Voor je het weet wordt op Facebook gesproken over ‘opsluiten’ en ‘muilkorven’. ‘Ja hallo? Maak er een drama van …’ reageerde ik. Soms lees ik zelfs dat het virus helemaal niet bestaat! Of dat corona een griepje is, waarvan je makkelijk herstelt zoals Trump in een doorgestoken toneelspel laat zien. Alsof de overheid voor haar lol al die maatregelen neemt die de economie schaden! En is het niet voor een groot deel aan de jongeren zelf te danken dat we straks een tweede lockdown krijgen?
Ik snap die jongeren ook niet echt. Want als ze op straat zijn lopen ze voortdurend naar hun telefoontje te kijken, alsof ze dat niet thuis kunnen doen. En op een terras zitten ze liever met elkaar te whatsappen dan in real life met elkaar te praten. Wat doen ze in de buitenlucht anders dan anderen in de weg te lopen en te zitten? Natuurlijk missen ze fysiek contact, maar is dat belangrijker dan hun vrienden, ouders en familie te besmetten, zo niet een ongemakkelijke dood in te jagen? Toegegeven: veel jongeren weten niet beter, opgevoed als ze zijn in een samenleving waarin egoïsme hoog in het vaandel staat, en nu zitten we met de brokstukken van dat neoliberale beleid, waarin alles ‘eigen verantwoordelijkheid’ is, dus kennelijk ook het besmet raken. Geen wonder dat Rutte zich ongemakkelijk voelt. Het is natuurlijk heel mooi om voor zorgpersoneel dat zijn stinkende best doet te applaudisseren, maar van applaus alleen kan je niet leven.
En wellicht komt er na die tweede lockdown nog een derde, want het vinden van een werkzaam vaccin laat toch nog even op zich wachten. We mogen in onze handjes knijpen als we de komende zomer weer ‘terug naar normaal’ kunnen gaan. Alleen … juist dat normale is het probleem! De wijze waarop met elkaar, de natuur en de aarde omgaan staat echt niet los van de uitbraak van het virus. ‘The nature strikes back,’ en geef haar eens ongelijk! Wat dat betreft ben ik best somber. Hoewel? Wat is er mis mee als er eens een Grote Opruiming gaat plaatsvinden? En als we zelf zo hardleers zijn, zijn er misschien wel andere volken die ergens vanuit de sterren naar de Aarde kijken en zo een voorbeeld krijgen van hoe het juist niet moet. En uiteindelijk is alles in evenwicht, en het werkelijk goede, schone en ware gaat nooit verloren.
Gepost in Gezondheid en welzijn, Maatschappij en politiek Geen reacties »
11 oktober 2020
Neti neti – niet dit, niet dat. Wat je ook pakt, het is niet wat je denkt dat het is. Voortdurende ontkenning, zaken op zijn kop zetten. Je denkt dat je iets weet, en dan wordt het meteen onderuit gehaald. Je hersens worden even in de war gebracht. Wat goed is blijkt opeens slecht te zijn, wat mooi is lelijk, wat waarheid is onwaar. Gefopt worden, knagen aan zekerheden, genieten van het onverwachte. Relativering tot er niets meer overblijft. Het ene dat het zo goed het andere kan zijn. Paradoxen. Een loopje nemen met het denken. Niets dat overeind blijft staan. Heerlijk allemaal, en het is de kern van humor. Misschien is humor wel het mooiste spirituele pad. Je realiseren dat alles één grote grap is. Niets meer serieus nemen.
Na deze woorden geschreven te hebben word ik op mijn wenken bediend, want er komt net een mail binnen met een prachtige tekst van Osho over humor. Wat heet synchroniciteit … Nu ken ik Osho intussen al veertig jaar, en zijn verhalen over humor heb ik altijd prachtig gevonden. Was sannyas en alles wat op de ashram in Poona gebeurde niet één grote grap, vroeg ik hem op een briefje dat ik in de vragenbus stopte. Ja! Zelfs onze ellende en verlichting waren één grap! Toen was ik helemaal verkocht. Hij vertelde eens een mooi verhaal over oordelen. Een jongen die gelukkig werd met een mooi nieuw paard. Toen dat wegliep was hij ongelukkig. Maar toen het weer met andere paarden terugkwam was hij weer gelukkig. En toen hij er af viel brak hij zijn been en werd hij ongelukkig. Maar door zijn handicap hoefde hij niet het leger in, zodat hij weer gelukkig was. Hoe relatief is geluk? En hoe misplaatst is het om overal een oordeel over te hebben? Laat dat los!
Humor voel ik diep van binnen in mijn hart. Mijn glimlach schijnt dat ook wel eens uit te stralen. Al in mijn jonge jaren fulmineerde ik tegen serieuzeriken. Wat is dat eigenlijk, iets serieus nemen? Ik associeer dat met de ernst van een situatie of gedachte inzien. Bijvoorbeeld dat sterven en dood iets verschrikkelijks zijn, in plaats van iets dat je dankbaar over je heen mag laten komen. De mensen in kerken zijn serieus, zwaarmoedig en daarmee niet gelukkig. Maar hoe kan iemand die niet gelukkig is iets bijdragen aan een betere wereld? Het is wonderbaarlijk dat mensen in onze rijke westerse samenleving ondanks hun weelde toch ongelukkig blijven. En niets is kwalijker dan ongeluk niet serieus te nemen, dat allemaal maar als een spel te zien. Nee, ik ga niet hardop staan lachen als iemand verdriet heeft. Dan verwordt lachen tot uitlachen wat een egospelletje is. Humor is niet iets wat je doet maar wat je bent.
Alles is relatief. Dat te weten vraagt om een glimlach, die tegenwoordig te vaak achter mondkapjes verscholen is. Daarover schrijft Maxim Carlier vandaag in nrc.next. “Een glimlach was tot nu toe een van de kleine gebaren die nog bescheiden en onschuldig gedeeld konden worden, zonder pretenties of verwachtingen. De pracht van de glimlach schuilt juist in zijn ogenschijnlijke futiliteit, zijn weerloosheid. Kunnen wij ons de schoonheid van Mona Lisa voorstellen zonder haar glimlach? Naar mijn idee is de glimlach het waard om verdedigd te worden tegen de doodscultus die we om ons heen zien.” Een glimlach is een onschadelijk binnenpretje waarvan je heel erg kan genieten als je stoned bent. Anderen zien dat je een binnenpretje hebt en genieten stilletjes mee, ook als ze niet begrijpen wat er nu eigenlijk zo leuk is. Een glimlach is besmettelijk en het is jammer dat mondkapjes ons ook daartegen beschermen. Elk voordeel heeft zijn nadeel, maar ik begrijp dat er gewerkt wordt aan transparante mondkapjes.
Gepost in Gezondheid en welzijn, Spiritualiteit Geen reacties »
7 oktober 2020
Drie schrijvers van verschillende generaties: Cazimir Maximillian (1990), Gaby den held (1965) en Satyamo Uyldert (1947), voelen zich niet thuis in het Nederlandse schrijverslandschap. Om hen heen zien ze truttigheid en navelstaarderij. Maar dan lezen ze elkaars werk. Onmiddellijk is er wederzijdse bewondering en herkenning, hoe groot de verschillen onderling ook zijn. Vervolgens besluiten ze niet meer in hun eentje tegen de de bierkaai te vechten, maar zich te verenigen! Gezamenlijk stichten ze het schrijversplatform Brandgat. Een veilige haven voor eigenzinnige schrijvers. Zaterdag 3 oktober 2020 was de oprichtingsvergadering.
Leeftijdsverschil speelt geen rol bij Cazimir, Satyamo en Gaby. Ze herkennen in elkaars werk een specifieke eigengereide stem. Die stem is fantasierijk en wars van modes en trends. Maar daarbij houdt de vergelijking op. Want verschillen zijn er zeker!
Zo grossiert Cazimir in meeslepende verhalen over jonge mensen aan de zelfkant van de samenleving waarbij geweld en seks niet wordt geschuwd. Maar er is ook plaats voor ontroering en van zijn antihelden ga je oprecht houden. Zij dreigen ten onder te gaan, maar houden zich dapper staande tot het bittere einde.
Satyamo bouwt liefdevolle paradijzen waar spiritualiteit de scepter zwaait. Zo schiep hij Strandvliet, een plek waar men met toewijding en devotie leeft volgens de principes van de Codex Anthropophagus, een oud geschrift volgens welk het eten van mensenvlees ver boven dat van dieren staat, het innerlijk vuur met het uiterlijk vuur verenigd moet worden en sterven een spiritueel orgasme is.
Gaby den Held behandelt in zijn proza thema’s als genderdysforie, seksuele fluïditeit, seksuele intimidatie, suïcide, dader- en slachtofferschap op bedrieglijk lichtvoetige en vanzelfsprekende wijze. Prangende vertelsels vermomd als sprookjes. Soms bizar en grotesk, maar je staat altijd met één been in de werkelijkheid, als bij een magisch realistisch schilderij.
Skypeverbinding met Blaricum
Deze drie schrijvers kwamen zaterdag 3 oktober 2020 bijeen voor de oprichtingsvergadering van Brandgat. Cazimir toog naar Utrecht waar Gaby resideert. Omdat corona weer de kop op stak werd er via skype verbinding gemaakt met Satyamo in Blaricum.
Uitgeverij of schrijverscollectief
Toen de schrijvers de vraag werd gesteld wat zij precies onder Brandgat verstaan kwamen er wel verschillen aan het licht, hoewel deze niet onoverkomelijk waren. Zo was het Cazimir’s doel om van Brandgat een bedrijf te maken in de vorm van een uitgeverij. Lichtend voorbeeld zou dan De correspondent zijn die zowel platform, online tijdschrift als uitgever is. Voor Satyamo en Gaby was Brandgat vooral bedoeld om elkaar als schrijver te ondersteunen door elkaars werk te redigeren, te beoordelen, van elkaars netwerk gebruik te maken en een klankbord te zijn voor elkaar. Een uitgeverij als lange termijn doel zagen ze evenwel zeker als mogelijkheid. Het één hoeft het ander niet uit te sluiten.
De missie van Brandgat
Tijdens deze vergadering werd al snel de missie van Brandgat bepaalt: Brandgat is een literair platform voor de tegendraadse schrijver waar ook andere vormen van kunst welkom zijn. De nadruk ligt evenwel op de literatuur. Het platform biedt de leden steun, een netwerk en een podium. In de toekomst zou via het platform een uitgeverij opgericht kunnen worden.
Na het avondmaal zette de vergadering zich voort en werden de onderwerpen met betrekking tot Brandgat nog meer uitgediept. Het was voor het eerst dat alle drie de schrijvers elkaar live spraken, maar het leek alsof ze elkaar al jaren kenden. Vol vuur, hoop en vastberadenheid werden plannen gesmeed voor de korte- en lange termijn.
We zijn begonnen!
Zoals nog niet zo lang geleden Jeroen Pauw altijd zei: ‘We zijn begonnen!’ U zult van ons horen.
Een website is er in ieder geval al. Lees de verhalen van de Brandgat leden: https://brandgat.wordpress.com
Tekst van Gaby den Held
Gepost in Literatuur, Uit mijn leven Geen reacties »
28 september 2020
Decors hebben me altijd geboeid. Vanuit links en rechts worden nieuwe werelden uit de coulissen geschoven of dalen ze geruisloos uit de toneeltoren neer op het podium. Ik herinner me de sfeer achter de coulissen tijdens toneelstukken die we op de middelbare school opvoerden. Bertold Brecht en William Saroyan. De schijnwerpers als je op het toneel stond. De donkere leegte waarin de toeschouwers zaten waarvoor je speelde. Je ouders keken mee maar je zag ze niet. Een van die toneelstukken eindigde met een zoen van mij, die volgens onze regisseur en wiskundeleraar wel wat enthousiaster mocht. Licht uit, het doek weer dicht en dan weer terug de coulissen in en je gewone kleren weer aantrekken.
‘Eigenlijk is het allerbelangrijkste van een roman het decor,’ zei Ilja Leonard Pfeijffer in vpro’s Zomergasten. Want de sfeer, de wereld waarin het boek zich afspeelt blijft je het meest bij. Toen ik zijn woorden hoorde realiseerde ik me opeens dat hij zich vroeger fanatiek in de wereld van Second Life stortte en er zelfs een boekje over had geschreven. Op een symposium over deze virtuele wereld hoorde ik hem eens zeggen dat hij echt niet zonder kon. Op zich niet verwonderlijk want Second Life is een en al sfeer, decor, dat door talloze bezoekers is opgebouwd. Alsof ook daar de wereld waarin zich iets afspeelt belangrijker is dat wát zich daarbinnen afspeelt.
Second Life is een ongeëvenaarde explosie van creativiteit en fantasie, waarvan het zogenaamde echte leven slechts een fletse en gebrekkige afspiegeling is. Want in real life, IRL, kun je niet vliegen en moet je helemaal via een brug omlopen om aan de overkant van de gracht te komen. Je kan niet om een hoekje kijken, mensen dragen hun naam niet in een ballonnetje boven hun hoofd, teleportatie bestaat nog steeds niet en we hebben nog steeds last van ziektes en sterven. Ja, real life zou een goed voorbeeld kunnen nemen aan Second Life. Daar knutselde ik eens een deur in elkaar. Als je erdoorheen liep en dan achterom keek, was die opeens verdwenen. Een spiritueel doordenkertje.
Je oudste jeugdherinneringen zijn vaak ook meer sfeer dan inhoud. Ik lig in een wieg en voel de zomerse verstilde warmte boven korenvelden. Ik hoor een onzichtbare merel zingen in de verte, alsof hij mij over magische wereld vertelt. Met mijn neus in de seringen raak ik in een zweem van verlangen en herinnering waarvoor woorden hopeloos tekort schieten. En de enkele keer dat ik ’s ochtends vroeg buiten loop, lijkt de frisse lucht soms stilletjes doorzeefd met een trillende vredige aanwezigheid. Dan is de sfeer, het decor als een grondtoon die in een uitgestrekte ruimte alles doordrenkt, en ik betreur degenen die dat niet kennen. Hoe echt is dat wat de meeste mensen het echte leven noemen?
De mooiste muziek vertelt over de stilte. De mooiste gedichten over dat wat niet in woorden te vangen is. Ware kunst is niet van deze wereld. Je raakt in een andere sfeer, in een zwijgend decor. Je wordt er even stil van. Alles stopt. Het decor is werkelijkheid geworden, en je eigen gedachten en besognes bestaan even niet. Zonder besmetting met de sfeer van schoonheid is de wereld kaal en troosteloos. Kunst is het decor dat God ons gegeven heeft om onze eigenwijze levens in te spelen. Om ons te herinneren aan dat wat er eigenlijk altijd en overal al is. Stilte en sfeer als een bezielende grondtoon die overal te horen en te ervaren is.
Zonder decor geen toneelspel, zonder ruimte geen inhoud, zonder sfeer geen leven.
Gepost in Kunst, Uit mijn leven Geen reacties »
16 september 2020
Ik wil sterven zoals ik geboren ben. Naakt. Zo wil ik ook begraven worden. Het weten dat mijn blote lijf met zand overgoten zal worden om langzaam in de aarde op te lossen zal me vrediger doen sterven. Trouwe lezertjes zullen dit wel weer een macabere wens van me vinden. En ik betwijfel of nabestaanden van mij deze wensen willen en kunnen realiseren. Terwijl het toch de meest natuurlijke wijze is om mensen weer terug te geven aan moeder Aarde. Maar ik geef toe dat het heel wat moet zijn om een bloot dood lijf met plofjes zand te bedekken. Dat is voor de meeste mensen nog een brug te ver.
Maar die brug komt gelukkig wel dichterbij. Want we kunnen ons tegenwoordig ook laten begraven in ‘loop cocoons’, kisten van levende schimmeldraden ofwel mycelium. Na een paar maanden is alles opgelost en ben je weer één met de natuur. Echte natuurvoeding. ‘Stel je voor dat je een doodkist laat groeien van het mycelium van champignons,’ schreef Robbie me vanmorgen. ‘Je vriendje wordt er dan in begraven en het mycelium verteert het lichaam. Na enige tijd groeien er champignons op het graf die voor een deel uit stukjes van je vriendje bestaan. Je kunt de champignons plukken en eten en daardoor stukjes van je vriendje opeten. Eindelijk een wettelijk toegestane oplossing voor de menseneters onder ons. ;-)’
Nu heb ik weinig met champignons, maar misschien ga ik ze in zo’n geval wel lekker vinden. En waarom zou je je tot champignons beperken? Misschien kan je zo ook wel een appelboompje op je graf laten bloeien, en komen er doodskisten in alle smaken. Zo worden we niet alleen één met de nabestaanden, maar ook met de hele natuur om ons heen, want die schimmeldraden zijn het internet van al wat groeit om ons heen. Ik las in een prachtig boek van Peter Wohlleben dat bomen via dat mycelium met elkaar communiceren, dat er een heel ondergronds netwerk is waarvan we ons nauwelijks bewust zijn. Ze kunnen echt elkaar laten weten waar Staatsbosbeheer met kettingzagen dreigt, of op welke begraafplaats er wat lekkers te eten valt!
Het enthousiasme voor deze nieuwe doodskisten laat wel de behoefte zien om weer één te worden met de natuur. En zelf kan ik ook moeilijk anders dan in zo’n doos van schimmels begraven te willen worden. Liever bloot en zonder kist, dat wel. Dat is het meest natuurlijk, maar voor velen nog een graf te ver. Ik zou hooguit met een club van blootgravers kunnen beginnen. Maar we zijn op de goede weg. Leve de schimmels, aan wie we trouwens ook nog veel andere mooie dingen te danken hebben, van alles van antibiotica tot lsd. Redenen genoeg om ze bij tijd en wijle extra lekkere hapjes te gunnen. Want onszelf aan de natuur teruggeven is wellicht de mooiste vorm van natuurvoeding. Dan doen we ook eens iets terug.
Gepost in Diversen, Spiritualiteit Geen reacties »
10 september 2020
Eigenlijk draait alle literatuur rond liefde en dood. Al dan niet bruut gewelddadig, esoterisch verlossend of masochistisch verlangend. Zeker bij romantici, die daar graag nog het lijden aan toevoegen. Ja, ik geloof in Freuds doodsdrift naast de levensdrift, hoewel ik me soms afvraag wat het verschil is. Zelf speek ik liever over een verdwijndrift, die het uitdagen van de dood zo aantrekkelijk maakt. Hoogtevrees is ook een diepteverlangen. Over de dood zelf tasten we in het duister, want niemand is ervan teruggekeerd. Maar er is wel iets over het sterven te zeggen, de overgang tussen leven en dood.
Oplichtende hersenen
Je kunt daarbij denken aan bijna-doodervaringen van mensen die zeggen best veel beleefd en ervaren te hebben op het randje van leven en dood, voordat ze weer terugkeerden in hun zware logge lijf. Niet iedereen ervaart dat in een fysiek kritisch stadium, maar dat wil niet zeggen dat het onzin is allemaal. Lees Pim van Lommel er maar op na. Zo gaan die ervaringen vaak samen met een gevoel van wakker zijn, van echtheid, en kunnen ze soms dingen uit hun directe omgeving navertellen die ze helemaal niet zouden kunnen weten. Genoeg materiaal om serieus aandacht te geven. Je moet wel in je achterhoofd blijven houden dat dit allemaal niets zegt over de dood, maar des te meer over het sterven.
Wanneer is iemand echt dood, echt gestorven? Als het hart niet meer klopt? Dan zou ik met mijn pacemaker moeilijk dood te krijgen zijn, anders dan dat dit ingenieuze instrumentje in mijn lijf wordt uitgeschakeld. En misschien mag dat wel niet eens volgens de euthanasiewet. O ja, je kan ook nog hersendood zijn: dan is het EEG een vlakke lijn geworden, maar het kan nog drie dagen duren voordat het zo ver is. Sterker nog: je hersenen kunnen even gaan oplichten terwijl je lichaam geen levenstekenen meer vertoont. Daar lig je dan. Je hoort dat de arts je dood verklaart en toch ben je er.
Verstoorde tijdbeleving
Je kent het wel. Je ligt een kwartiertje te dromen, maar de droom zelf duurt uren of langer. Kennelijk is de beleving van tijd aan fluctuaties onderhevig. Het omgekeerde van een algehele narcose waarbij je voor je gevoel wakker wordt op het moment dat je onder zeil werd gebracht. Die verstoring van het tijdbeleven komen we trouwens ook tegen in de verslagen van mensen die een bijna-doodervaring hebben gehad. Gooi de klokken, horloges en wekkers maar in de prullenmand. Die zijn heel praktisch voor het dagelijkse leven, maar zeggen niet zoveel over onze beleving van de tijd. Als je je verveelt duurt de tijd lang, en als je helemaal in iets opgaat is de tijd voor je het weet verstreken. Niet eerlijk trouwens, maar we zullen het daarmee moeten doen.
Maar hoe lang duurt het sterven nu eigenlijk? Als de beleving van tijd zo relatief is, kan het heel kort of heel lang duren. Misschien wel heel kort voor mensen die er eigenlijk niets over willen weten. ‘Hij heeft er gelukkig niets van gemerkt,’ wordt dan wel eens gezegd van mensen die heel snel zijn doodgegaan. Ik weet niet of dat echt gelukkig is, want wie weet wat zo iemand gemist heeft tijdens die periode die we misschien ook wel het vagevuur, het vage vuur kunnen noemen. Vraag het maar op straat. Wie wil het sterven bewust meemaken? Liever niet, laat het maar zo snel mogelijk afgelopen zijn. Wel een beetje raar eigenlijk, dat we niets willen meemaken van het enige dat ons zeker allemaal zal overkomen.
Een weg naar verlichting
Veel spirituele tradities geloven dat er iets als verlichting bestaat. Je weet wel, dat wat Boeddha is overkomen. Dat gaat dan gepaard met het verlies van het ego, je eigen ik-heid die we doorgaans met al onze krachten verdedigen, maar die een ervaring van versmelten met het Bestaan, God, Allah of hoe je het ook noemt in de weg staat. Het ik als een oppervlaktespanning waarin we ons veilig voelen, maar dat tegelijkertijd een ultieme bevrijding in de weg staat. Een verlichting die, navrant genoeg, eigenlijk niet te bereiken is omdat dat wat het nastreeft zelf ook weer een ik is. Vandaar vaak veel nadruk op niets-doen, genade. Met name zen en het taoïsme gaan daar leuk mee om in hun werelden vol wu-wei en paradoxen.
Of neem het Tibetaanse Dodenboek waarin de stervende teksten worden voorgelezen opdat toch nog iets als die verlichting wordt ervaren. Timothy Leary gebruikte gedeelten ervan voor het begeleiden van lsd-trips, want in zijn visie zou je ook daarmee iets als verlichting kunnen bereiken. Centraal in dit stervensproces – want dat is het eigenlijk – staat dat je je niet moet laten afleiden door demonen en engelen die zich in je geest voordoen, maar dat je je moet laten leiden door het heldere licht. Hier is lsd dus geen genotsmiddel maar iets wat je kan helpen op het spirituele pad, ook omdat je daarmee je doodsangst verliest. Verlicht raken tijdens je sterven kan ook minder hoogdravend, zoals bijvoorbeeld in het boek Pauls ontwaken van Frederik van Eeden waarin zijn zoon volkomen helder sterft, iets wat volgens de Koran ook zo zou moeten.
Dus …
Combineer nu de drie bovenstaande constateringen, en je ziet de mogelijkheid dat sterven niet alleen heel fijn kan zijn, maar bovendien dat het wegens een andere beleving van de tijd ook nog eens eeuwig kan duren terwijl het lichaam al fysiek dood is. Ik zeg bewust dat het een mogelijkheid is en niet dat het altijd zo is. Dat kan ik gewoon niet weten. Maar het is wel de diepste rode draad die door mijn boek Strandvliet loopt, en de kern van de Codex Anthropophagus volgens welke daar geleefd wordt. ‘Nu in eeuwigheid, eeuwigheid in nu,’ wordt er gescandeerd. Want het grappige van het nu is dat het er altijd is. Het boek is ook bedoeld om over dit soort dingen eens na te gaan denken en te discussiëren. Want waarom kan het sterven geen feestje zijn? Het kannibalisme is het decor, als ultieme vorm van liefde en in elkaar opgaan. Liefde en dood. Ik blijf een romanticus.
Gepost in Literatuur, Spiritualiteit Geen reacties »
