De escapist

9 juli 2016

Voor het eerst ontmoette ik iemand die zich ‘escapist’ noemde, wat voor haar helemaal niets negatiefs betekende. Deze keer borrelden we in Rox in Amersfoort, en ik belandde met haar in een lui zithoekje. Zij met een of andere bloemetjesdrank en ik met mijn donkere Leffe. Een jeugdige energieke vrouw, die ik nog nooit eerder had ontmoet maar ook nu was dat geen belemmering. Want in onze club slaan velen bij voorkeur alle tijdrovende formaliteiten over om snel tot de kern van de zaak te komen. Omdat ze naast hoorn nu ook fagot ging spelen hadden we het over muziek, en via muzieksleutels, Smetana’s Die Moldau en de stad Praag waar ze wel tien keer was geweest, kwamen we al gauw bij de romantiek terecht. Waarbij ze bijna trots vertelde dat ze een escapist was, want romantici zijn per definitie escapisten, dagdromers waar helemaal niets mis mee is.

Mensen die mijn blogs lezen zullen begrijpen dat het meteen klikte tussen ons. Want ik begon natuurlijk meteen te vertellen over Second Life. En over virtual reality dat eigenlijk zo oud is als de mensheid, sinds hij de grotten van Lascaux begon te beschilderen. En zij deed er nog een schepje bovenop met kritiek op mindfulness, want benauwder en beperkter dan het hier en nu kan je blik nauwelijks zijn! Een wereld zonder dagdromen, zonder fantasie, die zich uitsluitend tot het alledaagse beperkt, wat stelt dat nou voor? Het leuke van deze vrouw die tegenover me zat was dat ze bepaald niet dromerig overkwam, maar juist heel helder en levendig uit haar ogen keek. Ik had dan ook niet de indruk dat ze als romanticus het dagelijkse wereldse leven verafschuwde, maar dat eerder als een opstapje naar andere werelden beschouwde.

Jezelf escapist noemen, dat vind ik een vondst. Ook omdat ik moet denken aan de titel van een boek waarover ik zojuist had geschreven: Opengebroken van J.C. Amberchele die verlicht werd in een gevangenis in de Verenigde Staten waar hij al tientallen jaren vastzat en wellicht nog een hele poos moet uitzitten. Want wat betekent escapisme anders dan ontsnapping? En net als bij de auteur van dat boek gaat het niet zozeer om een ontsnappen uit wat normaliter de reële wereld wordt genoemd, maar een ontsnappen in een andere wereld. Zeg maar gewoon: een ontdekkingsreis waarin je je leven – en wellicht daarmee ook dat van anderen – verrijkt met innerlijke werelden. Er is meer tussen hemel en aarde, en zonder dat ‘meer’ blijft er van het leven niet veel meer over dan óverleven, wat voor mijn gevoel bijna het tegengestelde is van leven. Je hebt het nodig, net als je ego of ikje, maar als het daarmee ophoudt leef je wel in geestelijke armoede.

Ik denk dat de meeste mensen niet durven te leven. Uit angst voor andere werelden, andere werkelijkheden die hun zekerheden ondermijnen zodat ze zich liever opsluiten in burgerlijke fatsoensnormen en trivialiteiten, zich liever aansluiten bij machthebbers dan hun eigen normen en waarden ontdekken. Daarom zijn de realisten de echte angsthazen en zullen ze alles wat buiten de geëigende paden gaat veroordelen en framen als onrealistisch, onhaalbaar, niet van deze tijd, of gewoon onzin zodat je er verder geen woorden aan hoeft vuil te maken. Uit de band springen betekent voor hen niet veel meer dan een extra glaasje drinken, of een heel voorzichtig gekozen extra tintje in hun maatpakken. Als grijze muizen leven ze in een kale wereld, zijn al dood voordat ze gestorven zijn. En alles waarmee je wel eens andere werelden zou kunnen ontdekken, zoals drugs, is taboe en moet te vuur en te zwaard bestreden worden.

Er zijn veel te weinig escapisten! Waarom zeggen niet veel meer mensen dag met hun handje tegen Mark Rutte en consorten om vervolgens hun eigen weg te gaan? Waarom doen de meeste mensen trouw wat hen van hogerhand wordt opgelegd, zelfs als het de grootste onzin is? Ja, ik ben al van jongs af aan een cultuurpessimist, en vind het dan ook geheel gerechtvaardigd als mensen willen ontsnappen aan de hypnotiserende gevangenis waarin we leven. Veel van wat er in onze samenleving gebeurt is niet meer te snappen, dus leve de ontsnappers!