SlaveCity

21 juli 2016

Deze week hebben we SlaveCity bezocht, een expositie van Joep van Lieshout in Museum De Pont in Tilburg. Het is de verbeelding van een futuristische, geheel zichzelf voorzienende stad waarin 200.000 mensen wonen, werken en leven. Een wereld die draait op rationalisme en exploitatie, die in tekeningen, beelden, berekeningen en maquettes tot leven wordt gewekt. Waarbij het gaat om ‘zoveel mogelijk profijt maken en geld verdienen met de mens,’ zoals Van Lieshout in een documentaire over onder andere dit project vertelt. Bij aankomst in het Welcoming Center wordt iedereen gecheckt op bruikbaarheid, en als mensen niet geschikt zijn om te werken, kunnen hun lichamen nog altijd nuttig zijn door ze tot biobrandstof te verwerken, ze voor consumptie geschikt maken of de organen ervan te transplanteren. Al bij binnenkomst van de tentoonstelling staat een operatietafel al klaar, geflankeerd door menselijke karkassen aan vleeshaken. Welkom in SlaveCity!

De meeste mensen komen te werken in een Call Center, achter lange rijen eentonige desks. Hun loon is geen geld maar seks waarvoor partners van diverse nationaliteiten ter beschikking staan. Wie de slavendrijvers zijn en hoe ze leven blijft, afgezien van de maquettes van gebouwen waarin zij wonen, wat buiten beeld op deze expositie. Het enige dat ik heb opgepikt is dat ze genieten van kunst en cultuur. Het zijn hoofdzakelijk de slachtoffers die we zien, die soms naast hun ingewanden op de vloer liggen. Of in een rek naast en boven elkaar, kunstmatig gevoed en ontlast met buizen in de mond en de kont om energie uit menselijke uitwerpselen te maken, waarbij ze extra alcohol toegediend krijgen om daarmee ‘onvreugden, opstanden en revolutie’ te verhinderen. Daarmee vergeleken leiden de slaven die een waterwagen duwen, en daarmee geld verdienen om allerlei utopische projecten mogelijk te maken, een gelukkig leven.

Wat ik mij wel afvraag is waar al die slaven vandaan komen, want het lijkt me niet ideaal om je levensbestemming in die stad te zoeken. Mij zullen ze niet zien aan de balie van het Welcoming Centre. Maar wellicht is het een soort verplichte tegenprestatie van werklozen, een straf voor criminelen of een soort derdelijnshulp van zorgverzekeraars. Ook vraag ik me af hoe zelfvoorzienend SlaveCity kan zijn als de 7,8 miljard euro winst afhankelijk is van het Call Centre, want ook daarvoor heb je mensen van buiten nodig die je moet overdonderen om producten en diensten aan de man te brengen. Maar het idee om inkomsten met een callcenter te verwerven is zeker actueel, doodgegooid als we tegenwoordig worden met ongevraagde telefoontjes, pop-upvensters op websites, schreeuwende reclames op pleinen en zelfs in de spiegels van openbare toiletten. Niet zozeer fysiek maar psychisch wordt de mens meer geëxploiteerd dan ooit.

SlaveCity roept aan de ene kant herinneringen op aan de berekenende rationaliteit van Duitse concentratie- en vernietigingskampen, en toont aan de andere kant de dystopie van een uit de hand gelopen neoliberale samenleving, die immers ook op efficiency en het zoveel mogelijk economisch profijt trekken uit de mens is gebaseerd. Een bezoek aan deze expositie is dan ook verplicht voor Mark Rutte en consorten, opdat zij zien waartoe hun visieloze visie kan leiden. SlaveCity is eigenlijk al in het heden aanwezig, en dringt zich ongemerkt door in de poriën van de samenleving. Niet echt om vrolijk van te worden. Hoewel? Moet ik mijn geluk laten bepalen door de omstandigheden? Liever niet. Na afloop wandelen we door het centrum van Tilburg. We drinken Belgisch bier op het terras van Langeboom, het is 31 graden, ik vang een Pokémon en de leuke jongen die ons bedient vraagt of ik spekjes in mijn geitenkaassalade wil. Dat lijkt me lekker, en dat is geen mensenvlees. Nog niet.