Bewuste dieren

27 april 2024

Voor mij en veel andere gewone mensen is het weinig nieuws, maar het is altijd leuk als wetenschappers je eigen vanzelfsprekendheden bevestigen. Namelijk dat dieren wel degelijk bewustzijn hebben. ‘Wetenschappers: bewustzijn eerder regel dan uitzondering in het dierenrijk’ schreef nos.nl onlangs. Dit naar aanleiding van The New York Declaration on Animal Consciousness die door 88 wetenschappers is ondertekend. De tekst ervan is kort. 1. Het is zeer aannemelijk dat zoogdieren en vogels bewuste ervaringen hebben. 2. Dit is ook een reële mogelijkheid voor alle gewervelde dieren zoals reptielen, amfibieën en vissen, en veel ongewervelde dieren zoals koppotige weekdieren, tienpotige schaaldieren en insecten. 3. Als dit een reële mogelijkheid is moeten we rekening houden met het welzijn van deze dieren.

Een bewuste ervaring behelst ook de ervaring van pijn. Als we dit alles serieus nemen, zoals de wetenschappers doen, heeft dat voor ons catastrofale gevolgen en is vegetarisme de enige weg om nog een beetje beschaafd met dieren om te gaan. De vleesverwerkende industrie zal er dan ook zijn stinkende best voor doen om dit alles te ontkennen. We kunnen dan geen oogjes van garnalen meer afknippen, kreeften levend koken, dieren Onverdoofd slachten, kuikentjes door de hakselaar halen of vredig aan de waterkant zitten vissen. Ik zag eens een filmpje van hoe biggetjes bij elkaar werden gedreven om elektrisch gedood te worden en hoe het laatste dier tevergeefs aan zijn elektrocutie trachtte te ontsnappen. Als er één grote vijand van het dierenrijk is, is het wel de mens. Hoogste tijd dus dat hij van de aardbodem oprot.

Toen ik als kind boeken van Kuifje las was ik erover verwonderd dat Bobbie gewoon kon praten. Geen gedachtenwolkjes boven zijn hoofd, maar echte tekstballonnetjes. Niemand die dat hoorde natuurlijk, tenzij een luid ‘Woeha!’ uit zijn bek kwam. Bij Marten Toonder zijn heer Bommel, Tom Poes en vrijwel alle andere stripfiguren dieren die gewoon praten zoals mensen. Nu kun je met professor Prlwytzkofsky denken: ‘Praw, das ist alles ja gans onwetenschappelijk,’ maar wie weet waren Hergé, Toonder en vele anderen zoals Disney met Donald Duck en La Fontaine met zijn fabels wel hun tijd ver vooruit, net zoals de vele sprookjes waarin dieren net mensen zijn. En dat laatste is meer het geval dan we meestal willen weten. Als een hond mij aankijkt vraag ik me vaak af wat zich achter die ogen afspeelt. Dat hij alleen maar kan blaffen of janken wil niet zeggen dat hij me niets wil vertellen. Wat gaat er allemaal om in dat koppie?

Is vlees eten echt zo noodzakelijk? Mijn Wijze Tante is er 100 mee geworden. Maar wat te doen als ze er later achter komen dat zelfs planten bewustzijn hebben? Zou zomaar kunnen. Wat blijft er dan nog over om met een schoon geweten te eten? Dan kunnen we alleen nog maar elkaar opeten, wat natuurlijk de ultieme manier is om de aarde nog een beetje te redden. Iets minder radicaal is het maken van kweekvlees, totdat blijkt dat zelfs dat over bewustzijn beschikt. De panpsychist in mij staat voor een onoplosbaar probleem als het bewustzijn alleen maar kan overleven door andere bewustzijnen te eten. Tenzij dieren en planten zo opofferingsgezind zijn dat ze zich graag door ons laten eten mits wij dat met respect en dankbaarheid doen zoals soms in oude culturen het geval was. Dat is echte liefde.

Niet dat alle dieren lieverdjes zijn. Want veel van hen zijn geen vegetariërs en verscheuren andere dieren om aan eten te komen, wat voor hun voedsel best pijnlijk moet zijn. Maar voor hen is het in tegenstelling tot mensen een noodzaak en ze weten niet beter. Dit in tegenstelling tot teveel mensen die elkaar in oorlogsgebieden graag martelen om daarvan leuke filmpjes op TikTok te kunnen plaatsen. De Romeinse machocultuur wordt vaak als de bakermat van onze beschaving beschouwd, alsof ze daar in de middagpauze van hun spelen niet genoten van hongerige leeuwen die christenen levend verslonden. Geef mij maar de Griekse oudheid, waar ze tenminste nog de democratie hebben uitgevonden. Geslaagde gymnasiasten zouden een Athenereis moeten maken in plaats van een Romereis.

De slimme Arthur merkte trouwens laatst op dat het eten van planten, net als het kappen van bomen, lang niet zo erg is als het doden van dieren omdat ze zichzelf weten te herstellen. Dat geeft wat troost. Van mij mag de hele vleesindustrie opgedoekt worden. Misschien is het zelfs zo dat we door het eten van vlees alleen maar bloeddorstiger worden. Als biggen niet op transport naar de slachterij willen, trap of sla je hen gewoon de vrachtwagens in en stuur je hen naar het bedrijf dat het minste controleert op gebroken poten of ribben. Ecce homo! Je moet geen dieren opeten. Maar wel de boeren en mensen die dieren mishandelen, geef die maar een koekje van eigen vlees. Stop hen maar in hun eigen stallen. Geen hamburgers maar boerburgers graag!

Naast een rookvrije generatie zouden we ook naar een vleesvrije generatie moeten in 2040. Want nog altijd houden teveel mensen meer van vlees dan van dieren.