Democratie

27 juli 2008

De afgelopen weken hebben Vriend en ik toch nog twee keer tussen de regenbuien door bij vrienden in de tuin gegeten. Eerst bij Nandan en Mandira in Nieuw-Vennep, en eergisteren bij Diana en Erik in Nieuwegeppel. Je hoeft dus niet altijd als een Zwarte Zwadderneel met een regenwolkje boven je hoofd rond te lopen in dit land. Het kan ook anders. Zelfs gistermiddag, toen het noodweer boven het net opgeruimde Zandwijkse marktplein uitbrak, waar we droog onder een luifel van regen en onweer om ons heen zaten te genieten. Heerlijk om in korte broek en shirtje, en met blote voeten in sandalen van de koelte te genieten. Twee jongens fietsten in de regen met glimmend ontbloot bovenlijf voorbij. Zo mag het wat mij betreft ook wel zomer zijn…

De avonden bij vrienden duren te kort en naarmate ik ouder word, word ik ook sneller moe. Stom lichaam, moet een constructiefoutje zijn. Want het liefst zou ik tot het morgengloren doorbomen over van alles en nog wat – de geest blijft jonger dan het lichaam. Met al deze vrienden hadden we het onder andere over democratie, en we waren het in grote lijnen met elkaar eens. Dat het eigenlijk van de gekke is dat de stem van iemand die maar wat roept en niet verder kijkt dan zijn neus lang is evenveel waard is als die van iemand die heel zorgvuldig en weloverwogen naar het stemlokaal gaat. Dat het raar is dat je iets als stemmen mag doen zonder verstand van zaken te hebben. Zoals het ook vreemd is dat politiek bedrijven zowat het enige vak is waarvoor geen diploma is vereist. Wat dan ook duidelijk te merken is.

In elk geval is onze democratie niet datgene wat de Grieken zich er indertijd van voorstelden. Daar hadden vrouwen, slaven en vreemdelingen geen kiesrecht. Die werden geacht geen verstand van zaken te hebben. Daarin waren ze in Athene verder dan wij. Ik bedoel: dat ze vonden dat mensen verstand van zaken moesten hebben. Daarom zou je bij ons eigenlijk eerst een diploma moeten halen om te mogen stemmen. En een leeftijd ver voorbij de puberteit bereikt moeten hebben, want anders grijpen de hormonen naar de macht.

Het is alleen de vraag of de politiek zelf zoiets wil. Want als het stemmende volk werkelijk verstand van zaken krijgt, valt er minder aan mouwen te spelden. Dan worden beloften sneller doorgeprikt, en populistische trucs om stemmen te winnen eerder doorzien. Dan wordt duidelijk dat het vaak om macht, om partij- en coalitiebelang gaat, en veel minder om het belang van land, provincie of gemeente. Wat vooral de laatste jaren tot inhoudsloze partijen heeft geleid, omdat het hen voornamelijk om die macht was te doen, en een visie daaraan ondergeschikt was. Zowel socialisten als liberalen hebben hun erfgoed verloochend. Buuf, mijn buurvrouw in Buitenveldert, kon enthousiasmerende verhalen vertellen over de Paasheuvel en de socialistische jeugdbeweging, maar wat is daar nog van over? En waar zijn de erudiete liberalen gebleven, die hun klassieken kennen en respect hebben voor opvattingen van anderen?

Deze uitgifte van stembevoegdheden is niet precies hetzelfde als wat vaak meritocratie wordt genoemd, waar de macht ligt bij hen die zich op enigerlei wijze verdienstelijk hebben gemaakt. Want ook mensen van wie de verdiensten nog niet zo duidelijk zijn kunnen van een doortimmerde visie getuigen en zo in het bezit van een stembewijs komen. Aan de andere kant zijn er teveel mensen die op basis van hun zogenaamde merites hun gegraai rechtvaardigen, en hen zou ik niet graag aan de macht zien. De merites dienen niets anders te zijn dan een diploma, een getuigschrift, iets waarvoor moeite is gedaan. Tegenover het recht om te stemmen staat de plicht om te weten wat je doet.

Uiteraard kan dit stembewijs, dat niet alleen voor actief maar ook voor passief kiesrecht noodzakelijk is, je ook weer ontnomen worden. Als je handelt in strijd met wat je geleerd hebt. Niet doet wat je beloofd hebt. Profiteert. Mensen misleidt. Je niet aan je afspraken houdt en een ander de schuld geeft van je problemen. Zoals naar Ierland wijzen en roepen dat dat land een probleem heeft in plaats van Europa zelf, om vervolgens tegen alle afspraken in op de oude voet door te gaan met het Europees Verdrag. In dit soort gevallen zou het stembewijs ongeldig kunnen worden verklaard – voor een aantal jaren of levenslang – zodat slechte en onbetrouwbare bestuurders automatisch buiten spel komen te staan. Plato geloofde in een filosoof-koning en in veel oudheden zijn priesters vaak de machthebbers. Ofwel gewoon echt goede mensen. Wellicht kan het invoeren van een stembewijs een eerste opstapje naar zo’n ideaal zijn, kan het zo toch nog wat worden met onze democratie!