Licht

24 februari 2015

Wellicht is licht een van de meest mysterieuze verschijnselen die er zijn. Zo zeggen ze dat niets sneller dan licht kan gaan. Maar dat verstrengelde deeltjes wel sneller dan het licht met elkaar kunnen communiceren. Ze zeggen ook dat licht altijd met dezelfde snelheid op je afkomt. Alsof je op de fiets altijd evenveel wind mee of tegen hebt, hoe hard je ook rijdt. Niet te bevatten allemaal, maar natuurkundig onderzoek toont wel aan dat het waar is. Deze al dan niet schijnbare tegenstelling tussen logica en onderzoeksresultaten zet de wereld op zijn kop. Geloven we enerzijds in determinisme waarin alles een keten van oorzaken en gevolgen is, anderzijds krijgt het toeval een plek in de kwantummechanica waar een onzekerheidsrelatie is tussen onder andere de plaats en de snelheid van een deeltje. En om het nog vreemder te maken: uit het zogenaamde tweespletenexperiment blijkt dat de waarneming het waargenomene beïnvloedt. Gekker moet het toch niet worden!

Nu spelen al deze mysterieuze verschijnselen zich af in de wereld van elementaire deeltjes, en is het te kort door de bocht om ze dan maar meteen op onze grote alledaagse werkelijkheid toe te passen. Het is niet te bewijzen dat dingen er niet zijn als je ze niet ziet, maar het zou natuurlijk te gek zijn als dit – net als in Second Life – inderdaad zo was. Gewoon omdat ik het leuk vind als ze ontdekken dat de werkelijkheid heel anders in elkaar zit dan ze tot nog toe dachten. Ik verheug me nu al op het nieuws dat de theorie over de big bang in elkaar stort! Van die oerknal snap ik trouwens weinig: de sneeuw op een ouderwets televisiescherm zou ook daardoor veroorzaakt worden, maar tot nog toe heeft niemand me in de sterrenhemel kunnen aanwijzen waar die plaatsvond, waar het centrum is van de voortdurende uitdijing van het heelal, die bovendien nog sneller dan het licht kan zijn, maar dat laatste zou dan komen omdat de ruimte zelf uitdijt. Zodat het centrum van die oerknal eigenlijk overal is.

‘Gaat het licht 300.000 kilometer per seconde of per uur?’ vroeg mijn natuurkundeleraar me eens vertwijfeld. Achteraf beschouwd vind ik dat een mooie vraag omdat hij zich kennelijk verwonderde over het bijna ongelooflijke van zo’n enorme snelheid. Licht is heel belangrijk in de natuurkunde, en speelt een speciale rol in de speciale relativiteitstheorie. Hoe Einstein dat berekend heeft gaat me boven mijn pet, maar het komt erop neer dat voor jou de tijd en je lengte krimpen terwijl je massa groter wordt naarmate je sneller reist. Waarover natuurlijk veel speculatieve grapjes in omloop zijn: van hardlopen word je alleen maar zwaarder en kom je te laat voor het eten, zij het wel als een slanke den. Want volgens je eigen horloge ben je maar een kwartiertje weggeweest, maar thuis blijkt het een paar uur later te zijn. Hond in de pot.

Maar stel nu eens dat ik zelf een lichtdeeltje ben, een foton? Dat stelt Roeland de Looff zich voor in zijn boek Jij bestaat niet. ‘De tijd komt zelfs helemaal tot stilstand als de lichtsnelheid zou kunnen worden bereikt,’ schrijft hij. ‘Een persoon kan nooit de lichtsnelheid bereiken (wel bijna de lichtsnelheid, maar niet de lichtsnelheid zelf), want dan wordt de massa van die persoon oneindig groot, maar licht heeft uiteraard wel de lichtsnelheid. Voor licht staat de tijd dan ook stil. Als de tijd langzamer verloopt dan is het voor de persoon voor wie de tijd langzamer verloopt net alsof de afstanden korter worden.’ Met andere woorden: voor het lichtdeeltje gebeurt niet alleen alles tegelijkertijd, maar ook is het overal omdat er geen afstand meer bestaat. Het hier en nu is dan het altijd en overal. Wat moet het dan heerlijk zijn om een lichtdeeltje te zijn!

Niet alleen in de natuurkunde, maar ook in de wereld van spiritualiteit speelt licht een centrale rol. Denk alleen maar aan iets als ‘verlichting’. Aan het zoeken naar het innerlijke licht. Aan Jezus die gezegd zou hebben: ‘Ik ben het licht der wereld’ en aan een psychedelische roep om meer licht. Sommigen werken aan hun lichtlichaam, terwijl licht ook vaak wordt geassocieerd met bewustzijn. Ja, zolang ik het licht kan zien ben ik op de goede weg naar mijn tijd- en ruimteloze wezen!