Dodendans

24 augustus 2022

In de Franse film Été 85 danst Alex op het graf van zijn door een motorongeluk omgekomen vriend David. Die bizarre belofte had zijn vriend, aan wie hij eerder zij leven te danken had, hem afgedwongen. Het kost hem moeite om dat te gaan doen, maar op een nacht weet hij het graf van David te vinden. Hij aarzelt. In gedachten hoort hij I am sailing van Rod Stewart waarop ze smoorverliefd in een dancing hadden gedanst. Geleidelijk ontvouwt Alex’ dans zich, laat hij meer zichzelf gaan. Het is een van de ontroerendste stukjes film die ik de laatste tijd heb gezien. Het blijkt ook schuld- en rouwverwerking te zijn. Maar je mag natuurlijk niet zomaar op een graf gaan dansen …

De dood is iets verschrikkelijks. Sterven is bepaald niet iets om te vieren. Zeker als iemand ‘te jong’ overleden is, zoals in deze film. Een uitvaart dient verstild te zijn, en van deze confrontatie met sterfelijkheid hoor je niet vrolijk te worden. Ik betwijfel of dat altijd zo moet zijn. Of om elk overlijdensbericht een zwart rouwrandje hoort. Of dat je altijd verdrietig moet zijn. Dat alles helpt allemaal mee aan de verwerking van ons verlies, maar tegelijk is dat ook een vorm van zelfmedelijden, wat trouwens bij tijd en wijle best mag. Maar bij dit alles is totaal uitgesloten dat de dood iets zou kunnen zijn dat je ook kan vieren. Als je gelooft dat iemand in de hemel komt, of op welke manier dan ook weer met zijn oorsprong en bestemming verenigd is, wees daar dan blij om.

Osho zei wel eens dat hij het raar vond dat geboorte met blijheid worden omgeven en doodgaan met droefheid, wat eigenlijk omgekeerd zou moeten zijn. Een nieuw kind die wéér een incarnatie ondergaat, een stervende die opnieuw uit het wiel van samsara kan ontsnappen. Als de dood érgens niet tegen kan, is het vrolijkheid en humor. In de Dance macabre rijzen de doden ’s nachts op uit hun graven om te dansen. Heel provocerend eigenlijk, want de dood dient bloedserieus genomen te worden. In de film Été 85 wordt Alex dan ook opgepakt en vervolgd wegens grafschennis. Maar zijn dans was een keerpunt in zijn leven, een waar afscheid van zijn vriend waarna hij zijn leven weer kon oppakken. Was Alex te vroeg gestorven, zoals je dat in overlijdensadvertenties ziet? Ik zou zoiets nooit durven zeggen. Zogenaamde oude zielen hoeven niet meer zo lang te leven.

Overlijden. Het lijden is over. Dat kan ook een reden voor dankbaarheid zijn, zo niet een feest dat dansend gevierd wordt zoals in de communes van Osho.