Coalities? Weg ermee!

28 juni 2023

Voordat gemeenteraden na verkiezingen weer aan de slag kunnen gaan, moeten er eerst coalities gevormd worden. Zo’n overeenkomst tussen verschillende politieke partijen geeft macht, onder andere voor het benoemen van wethouders. En als je elkaar een beetje trouw blijft en je houdt aan afspraken in een gezamenlijk coalitieakkoord kun je alles erdoor heen drukken wat je wilt. Maar het blijft als partij geven en nemen, en vaak moet je standpunten uitruilen. Je kan als partij niet in alles je zin krijgen, net als in het gewone leven. Maar dealen betekent per definitie dat je niet meer jezelf kunt zijn. Dat geldt ook als je de grootste partij bent. In de praktijk gaat het vaak niet om coalities van partijen die zich in elkaars partijprogramma kunnen vinden, maar om partijen die vingers in de politieke pap willen hebben. Ja, ze hebben de macht, maar dat gaat dan wel ten koste van andere principes. Je krijgt dan rare combinaties zoals bijvoorbeeld van de ChristenUnie met de PVV waarvan je zou denken dat die toch niet echt bij elkaar passen.

Coalities zijn misbaksels. En helemaal niet nodig. Laat alle partijen gewoon volgens hun eigen standpunten stemmen. Dan krijg je discussies waar buitenstaanders wat aan hebben. Want het gebeurt maar al te vaak dat achter de schermen een en ander al met coalitiepartners is dichtgetimmerd. Zo wilde ik een half jaar geleden na zeventien jaar eens een raadsvergadering vanaf de publieke tribune meemaken. Het viel tegen, want de vergadering was na een minuut of twintig al afgelopen. Je hebt geen flauw idee van wat zich allemaal in de binnenkamertjes heeft afgespeeld, en als kenner daarvan kan ik je verzekeren dat dat heel veel is. Heb je dit al met andere partijen overlegd, en wat zal de oppositie ermee gaan doen? Soms gaat het zo ver dat het er bij coalities en opposities alleen maar om gaat elkaar dwars te zitten en te pesten. Zo wordt politiek heel saai, zeg maar minderwaardig, en op provinciaal en landelijk gebied zal dit allemaal niet veel anders zijn. Ik heb trouwens ergens gelezen dat coalities vroeger nog helemaal niet bestonden.

Het is logisch dat je als volksvertegenwoordiger geacht wordt altijd solidair te zijn met standpunten van je partij. Maar als het over zaken gaat waarover niets is afgesproken kan je een probleem krijgen. Zo kreeg ik eens een standje omdat ik inkomenspolitiek wilde bedrijven. Ik wist niet dat dat niet mocht en weet nog steeds niet waarom dat taboe is. Officieel zit je ‘zonder last’ in een raad, maar daar blijft door het programma van de partij en zeker van dat van de coalitie soms weinig van over. En er zijn er meer obstakels, zoals een reglement van orde waarvan ik me niet herinner het daar allemaal mee eens geweest te zijn. Ik zat dus in een groepje om dat eens allemaal te herzien. De beloofde vrijheid als raadslid voelde soms aan als een web waarin ik gevangen was. Soms brak ik daar uit door een heel betoog te gaan houden tegen de tegenprestatie van mensen met een uitkering. De burgemeester gaf me zelfs nog een complimentje daarvoor. En ook als het over bomen ging werd meestal mijn kant, die van Satybomo, gekeken. Humor heeft een hoog niveau onder politici.

Maar laat ik de wethouders niet vergeten. Waarom moeten die partijdig en van de coalitie zijn? Omdat je dan een informatievoorsprong hebt! Maar hoe eerlijk is dat? Ik heb nooit in de oppositie gezeten, maar ik kan me goed voorstellen dat je dan erg baalt. Bovendien hoort de burgemeester, die ook portefeuilles heeft, toch ook niet per definitie bij een coalitiepartij? Stem in de raad dus niet per coalitie, maar per partij, zodat je duidelijk weet waar die voor staat. Zonder coalities is de politiek veel beter af. Nog mooier zou het zijn als zelfs ook de partijen worden afgeschaft maar dat is misschien nog een brug te ver. Coalities zijn er alleen door en voor de macht en zonder die zou de politiek veel rijker en transparanter zijn. Omdat politieke partijen veel vrijer en meer zichzelf kunnen zijn. Omdat de macht dan eerlijk over de partijen wordt verdeeld. Dát is democratie!