Verdeel en heers

8 maart 2013

‘Vind u dat uw gemeente goed functioneert en dat er nog veel verbeterd kan worden? Kies uit de antwoorden van 1 tot 10.’

Met dit soort vragen werd een kleine honderd Gooise bestuurders vanmorgen geconfronteerd in het Singer in Laren, waar Pieter Winsemius een peiling hield over mogelijke samenwerking en fusies van de gemeenten in dit unieke en uitzonderlijke aanhangsel van Noord-Holland dat eigenlijk bij Utrecht zou moeten horen. Hij hield vlotte vrolijke verhalen, die de aanzet vormden tot stellingen waarvoor het onmogelijk was een cijfer te geven. Ook omdat hij die zo uitgebreid toelichtte dat je tegen de tijd dat je op het knopje moest drukken al niet meer wist wat het resultaat daarvan eigenlijk betekende.
‘Kunt u de vraag in tien woorden samenvatten?’ vroeg ik nog, waarop die samenvatting soms weer de oorspronkelijke stelling tegensprak. En ik was niet de enige die het daar moeilijk mee had.

Op gegeven moment ben ik de zaal uitgelopen om lekker buiten een sigaartje te gaan roken, in de stille lentezon starend naar een enkele vroege museumganger. Ik twitterde over de chaos en vroeg me opnieuw af hoe dit soort flutpeilingen toch mogelijk was, wetende dat het geen enkele toets van serieus onderzoek zou kunnen weerstaan. Dit was nog erger dan wat ik ooit bij Twynstra & Gudde heb meegemaakt. Je had dit onderzoek even goed kunnen laten doen door Diederik Stapel. Dat overheden dit soort peilingen enige waarde toekennen getuigt niet echt van intelligentie en doet het ergste vermoeden.

Dit ruikt naar manipulatie, wat nog versterkt werd door het feit dat Winsemius meerdere malen zei dat er niet gemanipuleerd werd. Maar waarom dan niet de stelling waarover gestemd moest worden niet gewoon op het grote scherm waarop de eindscores werden weergegeven? Waarom dan steeds met een cijfer moeten antwoorden wat niet in een getal uit te drukken was? ‘Wie chaos zaait zal chaos oogsten,’ dacht ik. Maar dat was waarschijnlijk ook de bedoeling, want dat geeft hogere overheden nog meer het recht om in te grijpen en gemeentes tot fusies te dwingen, op te schalen tot gedrochten van 100.000 inwoners of meer waar niemand zich meer bij betrokken voelt. Verdeel en heers. Dat gebeurt misschien niet eens bewust of met kwade opzet, maar omdat het eeuwenlang in politici ingeslepen patronen zijn om macht uit te oefenen.

Gelukkig zaten er ook wat heldere geesten in de zaal die zinnige dingen zeiden, maar slechts weinigen gingen naar huis met het gevoel dat samenwerking ook maar één stap meer dichtbij was gekomen, wat oorspronkelijk wel het thema was van deze bijeenkomst. Niet dat gemeenten elkaar in de haren zijn gevlogen, maar wel dat er nu getallen in tabellen staan, zonder dat er bij staat wat er nou eigenlijk is gemeten, en die dus voor van alles gebruikt kunnen worden. Voor de macht, voor grootschaligheid, voor het ontnemen van identiteit. En daar heb ik nog aan meegewerkt ook. Het wordt tijd dat, net zoals Joris Luyendijk dat in de bankwereld doet, er ook in de politiek mensen opstaan die de wereld van beleid en bestuur aan een soort meta-analyse onderwerpen.