Voor ieder wat waars

30 januari 2024

Na het lezen van het voortreffelijke Alkibiades van Ilja Pfeijffer ben ik eindelijk toegekomen aan Voor ieder wat waars van filosoof Rob Wijnberg, oprichter en hoofdredacteur van De Correspondent. Wat heb ik aan dit boek overgehouden? Geloof in de mens en geloof in de toekomst, mits we maar eens een ander positief verhaal gaan vertellen om met elkaar te delen. Wat is er dan aan de hand dat we dat niet hebben? Oorlogen, kun je zeggen. De klimaatramp die zich aan het voltrekken is. Of dichter bij huis het gebrek aan woningen, weinig perspectief voor jongeren en een afkalvende zorg. Door nepnieuws gezaaide twijfel over wat nu echt de waarheid is, met wantrouwen in het onstuimige kielzog. Overheid en burgers wantrouwen elkaar, zodat we steeds minder zien wat er wél goed wordt gedaan door de overheid en de burgers. Maar hoe komt het dat we daar geen oog voor hebben? Waarom kijken we veel te veel naar wat er allemaal misgaat, terwijl het meeste nog steeds goed gaat?

De media. Omdat de mens geprogrammeerd is om gevaar goed in de gaten te houden, trekt mogelijke ellende meer aandacht dan de vele dingen die wel goed gaan en mooi zijn. De uitzondering bevestigt niet de regel, maar bedekt die. We lezen wel over moord en verkrachting maar niet over moeders die hun kinderen goed verzorgen. Media hebben sensatie nodig, dat is hun voedsel. Halve land onder water, zoals De Telegraaf ooit schreef. Het is niet verwonderlijk dat dit boek van Wijnberg weinig aandacht krijgt omdat het weinig heel laat van het verdienmodel van de media. Die pompen ons negatieve verhalen in om zoveel mogelijk gelezen te worden en daarmee inkomsten uit advertenties te genereren. Zo is het bijvoorbeeld makkelijk om op de EU te mopperen, zonder oog te hebben voor al het goeds dat zij ons heeft gebracht. De Engelsen wilden zo graag een Nexit – nou, dat hebben ze geweten. Maar welk positief verhaal zetten we tegenover de kommer en kwel over de nadagen van onze cultuur en wereld? Is er nog redding mogelijk?

Ja. De energietransitie verloopt veel sneller dan voorspeld was. Dat is een voorbeeld van hoe we iets kunnen bereiken als we meer samenwerken. En het is juist dit samenwerken dat van de mens zo’n bijzonder schepsel heeft gemaakt. We zijn ervoor geboren. Of beter: onze ouders zijn daarvoor geboren en ze moesten wel. Want de mens is het enige wezen dat hulpeloos wordt geboren, dat niet meteen op zijn pootjes staat als het uit de baarmoeder glijdt. Daar is hulp en zorg nodig, empathie, en het is juist dát wat de mens zo bijzonder maakt, meer dan zijn kracht en intelligentie. Elkaar helpen is zo normaal geworden dat we er niet meer op letten. Gewoon de deur voor iemand openhouden, op elkaars kinderen passen, vrijwilligerswerk doen of gewoon aardig voor elkaar zijn. Wijnberg laat zien hoe de mens vele eeuwen leefde als een onderdaan die naar verlossing streefde, als rechtendrager die vooruitgang wilde, als vrij individu die bevrijding najoeg, als consument die zijn behoefte wilde bevredigen, en dat nu de tijd gekomen is om als verbonden individuen voor collectieve vooruitgang te gaan leven.

De meeste mensen deugen. Laten we de realiteit daarvan onder ogen zien. Want de meeste mensen zijn gewoon aardig voor elkaar. Hooguit onwetend gehouden door de media met hun sensationele en pessimistische verhalen. Zeker hier in Europa leven we in een van de mooiste plekken van de wereld. Het idee dat alles goed komt als de mensen alleen voor hun eigenbelang opkomen is een desastreus sprookje gebleken. We kúnnen niet zelfstandig zijn, want we kunnen niet zonder zuurstof die de natuur ons levert of zonder omhelzingen van onze geliefden. We zijn geboren om samen te leven, dát is onze ware aard. En daar zijn we heel goed in! Laten we dat verhaal koesteren!