Quisque sibi proximus

14 mei 2012

Omdat ik een grote Bommelfan ben, verzamel ik opnieuw de avonturen van deze heer van stand, dit maal zoals de strips op ware grootte worden uitgegeven door De Bezige Bij. Deze uitgever was de eerste die de verhalen van Marten Toonder in boekjes publiceerde, en dat werden 46 pockets met meestal twee of drie verhalen, die tussen 1967 en 1989 het daglicht zagen. Ja, in herinner me nog dat het indertijd best gewaagd was om een stripverhaal uit te geven alsof het echte literatuur was. De plaatjes waren echter klein, net als in de later door dezelfde uitgever gebonden kleurige serie van 40 boekjes met elk één verhaal, die tussen 1994 en 1996 verschenen. Maar ook die collectie bevatte niet de volledige werken zoals die tussen 1990 en 2002 in leren banden en zeer zorgvuldig gedocumenteerd verschenen bij Uitgeverij Panda. En nu verschijnen dus alle verhalen in 60 deeltjes op krantenstripformaat, wat volgens mij het meest recht doet aan de oorspronkelijke werkelijkheid.

Vorige week verschenen drie nieuwe deeltjes met daarin het verhaal De liefdadiger uit 1964. De rode draad in dit verhaal is een versje dat begint met ‘Quisque sibi proximus’ waarmee je brekels kunt oproepen. In het begin weet nog niemand wat brekels eigenlijk zijn, maar heer Bommel weet er eentje op te roepen in het Savelbos onder de volle maan. Een keurig klein kereltje met bolhoed en een grote bril omdat hij eigenlijk niets ziet. Deze man, Lieven Brekel genaamd, roept altijd: ‘We blijven lachen!’ Enerzijds hangt hij de goeddoener uit met allemaal mis-uitvindingen zoals verpakkingen die je niet meer open kunt krijgen, maar anderzijds zorgt hij er ook voor dat heer Bommel letterlijk de klappen voor hem opvangt. ‘Dat is gemeen!’ roept Tom Poes. ‘Waarom stuurt u die woesteling naar heer Ollie?’ ‘Haha!’ lacht Brekel. ‘Nogal logisch! Anders zou hij míj hebben aangevallen, nietwaar? Haha. Stel je voor. Dan zou ik nu zo op de grond hebben gezeten. Nee hoor, ik blijf liever lachen. Trouwens, ieder is zichzelf het naast. Quisque sibi proximus. Zo is het toch? Haha!’

Wat een knappe typering van Mark Rutte die toen nog geboren moest worden! Want ook die lacht graag en gelooft nog steeds in de zegen van eigenbelang. Als dat niet zo was had de VVD wel afstand genomen van het zelfzuchtige neoliberalisme. Het gekke is dat ik al jaren het gevoel heb dat er iets is met zijn ogen, in de manier waarop hij kijkt. Alsof hij als brildrager toch nog een bril nodig heeft, zoiets. En dat kenmerkt ook Lieven Brekel. Wellicht symboliseert het slechte zicht van Brekel het gebrekkige inzicht in de consequenties van zijn geloof in zijn eigen hemd dat hem nader is dan zijn rok. Maar aan de andere kant vraag ik me af in hoeverre het Quisque sibi proximus niet eigenlijk ook voor mij geldt en wellicht zelfs een natuurwet is. Misschien is egoïsme zelfs noodzakelijk om te overleven. Zo eten we dieren, net als andere dieren, en eten we planten als we ons iets beschaafder gedragen. Maar we leven altijd ten koste van ander leven, van de natuur, hoe liefdevol, pacifistisch of alternatief we ook zijn. Rozenkruisers spreken zelfs heel somber van de ‘natuur des doods’…

Nou doen we meestal nogal moeilijk over de dood. We vinden het meestal heel erg, en slechts weinigen gaan feesten bij een begrafenis of crematie zoals sannyasins dat vaak doen. Terwijl het eigenlijk veel treuriger is dat iemand geboren wordt dan dat hij sterft, want elke incarnatie wijst er opnieuw op dat de reis nog niet is volbracht en er weer lijden te wachten staat, de verlichting nog niet gerealiseerd is. Rouwadvertenties bij geboorten en vrolijke kaarten bij sterfgevallen – ook dat had gekund. Als we wat minder moeilijk over sterven deden, hadden we misschien meer oog voor het zich vrijwillig offeren en was ook dat minder problematisch voor ons. Zoals het voor dieren misschien helemaal niet zo erg is om gedood en gegeten te worden – ik hoorde laatst iemand vertellen dat bij een dier de ziel snel uit het lichaam vlucht zelfs voordat het pijn kan voelen. Er is een tijd is om te eten en een tijd om gegeten te worden. Misschien dat ik daarom liever begraven wil worden, omdat ik bij crematie toch het gevoel blijf houden dat ik mijn lichaam aan de natuurlijke gang van zaken onttrek.

Het Quisque sibi proximus creëert een hel zolang dat ‘sibi’ er nog is, er nog zelven bestaan die niet doorhebben dat zij een organisch geheel vormen met al wat leeft en zich daarin verheugen. En dat lijkt de laatste decennia steeds minder het geval te zijn. Want steeds meer gaat het leven ten koste van anderen, die geacht worden zich op te offeren voor ego’s, decadentie en machtswellust van een steeds kleiner wordende onbevredigbare elite, die zo treffend is verwoord en verbeeld in Marten Toonders verhaal De bovenbazen. Maar als eten en gegeten worden met liefde en toewijding gebeurt, doen dieren er waarschijnlijk minder moeilijk over dan wij denken. Alles in de natuur houdt van elkaar, in welke betekenis dan ook. Is daar iets mis mee dan? Alleen als je zelfzuchtig bent en niet gegeten wil worden. Dan mag je ook niet eten, vind ik. Eerlijk is eerlijk!

Gepost in Gezondheid en welzijn, Maatschappij en politiek, Spiritualiteit