1 + 1 = 1

8 januari 2014

Rekenen is leuk, maar soms zet ik grote vraagtekens bij het realiteitsgehalte ervan. En dan bedoel ik niet zozeer het dubieuze gebruik om zaken zoals geluidsoverlast liever te berekenen dan te meten, maar vooral dat het eigenlijk om abstracte bedenksels gaat die weinig met de werkelijkheid hebben uit te staan. Ik ben de laatste om te ontkennen dat wiskunde niet leuk is. Op de middelbare school genoot ik ervan om problemen op te lossen, zelfs al wist ik van tevoren dat ik de enige zou zijn die zich met noeste arbeid door wiskundige formules had geworsteld. En toen ik astrologische programma’s voor de computer ging maken verdiepte ik me graag in boldriehoeksmeting, die driedimensionale wereld waarin de som van de hoeken van een driehoek 270 graden kan zijn. Want ik had er een hekel aan om dingen te leren die ik niet begreep en tot vandaag de dag heb ik diverse bewijsvoeringen daarvan in een schriftje bewaard. Natuurlijk heb ik ook dingen moeten leren waarvan ik tot vandaag de dag geen enkel nut heb ondervonden, zoals de formule van een vierkantsvergelijking. Maar het gaat niet om het nut omdat probleemoplossing an sich leuk kan zijn. Leuker dan sudoku’s oplossen.

Nu hebben virtuele of abstracte werelden voor mij niet minder realiteitsgehalte dan de concrete werkelijkheid, maar als je die twee niet uit elkaar kan houden heb je toch een probleem. Zo hebben we geleerd dat één plus één twee is, maar wat bedoelen we er eigenlijk mee? Dat een koe in de wei met een soortgenootje erbij in totaal twee koeien in de wei oplevert. Maar de ene koe is de andere niet en volgens mij mag je geen ongelijke dingen bij elkaar optellen. Dus kan je niet anders concluderen dan dat er iets nieuws, iets anders is ontstaan en dat er daarvan weer één in de wei staat: een koppel koeien. Waar ik eigenlijk weer niet van koeien mag spreken omdat zo’n meervoud ook weer een veelvoud van twee gelijke dieren impliceert, terwijl feitelijk geen twee dingen, planten, dieren, mensen of wat dan ook gelijk zijn. Soorten of categorieën bestaan uit gedeelde kenmerken, maar toch zijn geen twee koeien aan elkaar gelijk. Je kan alleen maar zeggen dat er een nieuwe eenheid ontstaat, een kudde, roedel of school van dieren. Kortom: 1 + 1 = 1. Alleen in abstracte werelden, bijvoorbeeld die van het denken in categorieën of in virtuele werelden als die van geld en wiskunde, geldt dat één plus één twee is.

Negatieve koeien bestaan niet. Ik heb er indertijd veel voorstellingsvermogen op losgelaten. Zit zij dan binnenstebuiten in elkaar? Het ging mijn voorstellingsvermogen, waaraan ik toch echt geen gebrek heb, te boven. Net als de wortel van min één, hoewel je bij het worteltrekken op zich – tenzij het een agrarisch volksvermaak of een tandheelkundige behandeling betreft – ook al vraagtekens kunt stellen. Net als bij het getal 0, waarvan de ontdekking niet voor niets lang op zich heeft laten wachten omdat je je er moeilijk iets bij kunt voorstellen. Al het gereken, van optellen en aftrekken, van vermenigvuldigen en delen, van machtsverheffen en worteltrekken is uiteindelijk gebaseerd op tellen, de wereld waarin één plus één twee is. Maar als ik om me heen kijk zie ik dat nergens en lijkt al dat gereken niet veel meer dan een denktrucje om de wereld een beetje overzichtelijk en hanteerbaar te maken. Leugentjes om bestwil, die ons echter van binnen zo diep hebben aangegrepen dat we ze als werkelijkheid zijn gaan beschouwen. Omdat we door het bos de bomen niet meer zien, zien we door de bomen het bos niet meer.

1 + 1 = 1: als non-dualist zou ik moeilijk iets anders kunnen verdedigen dan dat alles één is, in welke betekenis dan ook. Of ik niets beters te doen heb dan dit soort abstract gemijmer? Nee, vandaag even niet. Soms doe ik dingen alleen maar omdat ik ze leuk vind. Hersenen gebruiken een kwart van je totale energie zodat ook gepieker en gepuzzel kan helpen om overgewicht te bestrijden. Niet dat ik daar echt last van heb, maar het staat me nu wel toe een extra koekje te nemen, en ik hoef vandaag ook de hond niet uit te laten om overgewicht tegen te gaan. Ik heb trouwens niet eens een hond.