Wetenschap…

12 januari 2007

Meer luisteren naar de wetenschap. Politici laten hun oren veel te veel naar de ongeduldige burger hangen en zouden er beter aan doen gebruik te maken van experts. Dit is één van de adviezen van Richard Engelfriet en Herman de Regt in hun niet onaardige boekje Verkeerd Verbonden! Hoe Nederland verzuimt problemen op te lossen. Vriend kwam er vorige week mee aanzetten, en de nogal elitaire visie die ervan uitstraalt spreekt me wel aan. Zo spreken de auteurs de mythe tegen dat Pim Fortuyn een populist zou zijn, want welke populist gaat keurig in driedelig pak de wijk in, vertelt in geuren en kleuren over zijn homoseks en had zoveel lak aan wat de mensen van hem vonden? Het is ook mijn ervaring dat veel populisme schuilt in mensen die anderen dat verwijten: het is heel populair om iemand voor populist uit te maken.

Meer luisteren naar de wetenschap. De burger roept meestal maar wat over zaken waar hij helemaal geen verstand van heeft, betogen Engelfriet en De Regt, zonder zich af te vragen hoe dat dan komt. Veel verstandiger is het om te luisteren naar de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, het Centraal Planbureau of de Sociaal Economische Raad. En daar zit wel wat in, want beleid zou stevig onderbouwd moeten zijn en niet gebaseerd moeten zijn op zomaar ‘een mening’. Terecht wordt (gelukkig ex-) minister Hoogervorst gehekeld wegens zijn verklaring dat ME géén ziekte is, dwars tegen alle wetenschappelijke standpunten in. Of het kabinet, wegens haar reactie op een WRR-rapport: ‘Gelet op het karakter van het rapport acht de regering het thans echter niet op zijn weg liggen om een inhoudelijke reactie te geven op de aanbevelingen in het rapport.’ Politiek bedrijven is één van de beroepen waarvoor nog steeds geen opleiding of diploma nodig is, en dat is te merken ook.

Meer luisteren naar de wetenschap. Ik ben er heel dubbel over. Omdat ik de wetenschap ook niet echt vertrouw. Of is dat ook maar ‘een mening’ en daarom onterecht? Nandan stuurde me een paar kranteknipsels waarin astronoom Kees de Jager het heel moeilijk heeft met het verhuren van sterrenwacht Sonnenborgh in Utrecht aan… astrologen. Jaren geleden maakten we deze professor mee op een bijeenkomst van astrologen in Tilburg. Daar werd hij geconfronteerd met de resultaten van de groots opgezette onderzoeken van Michel Gauquelin, die aantoonden dat er wel degelijk verband was tussen beroep en planeetstanden tijdens de geboorte. Hoewel het niet de ideale een-op-eenrelaties waren die astrologen graag wensten, zat het statistisch zo perfect in elkaar dat De Jager er even geen antwoord op had. Hij mompelde iets over dat hij het nog nader zou bekijken. Maar een paar weken later zag ik hem alweer op televisie fulmineren tegen de astrologie, waarmee voor mij was aangetoond dat deze man helemaal geen wetenschapper is maar onder die vlag gewoon ‘een mening’ verkoopt. Inmiddels is de goede man 85 en nog steeds niet wijs.

Meer luisteren naar de wetenschap betekent voor Engelfriet en De Regt helaas ook dat wetenschappers uitsluitend voor de maatschappij dienen te werken. Geen hobbyistische zuivere wetenschap meer, maar je alleen richten op praktisch toepasbare zaken. ‘Wetenschap dient niet omwille van zichzelf te worden beoefend, maar dient een doel te dienen dat buiten de wetenschap ligt,’ schrijven ze op pagina 77. Dat betekent echter dat een vak als astronomie grotendeels zou verdwijnen, en dat wens ik zelfs professor De Jager niet toe. De auteurs gaan er dan volledig aan voorbij dat wetenschap ook creatief moet zijn, en dat het hebben van een doel daarmee onverenigbaar is. Immers alleen in ledigheid en doelloosheid kan creativiteit bloeien. De grootste ingevingen ontstaan niet op afroep, maar onder de douche of tijdens de afwas. Beethoven had echt niet in zijn agenda staan: ‘Vandaag Allegretto Zevende Symfonie componeren.’ Ik ben ervan overtuigd dat juist de zuivere wetenschap, zij het op langere termijn, mens en maatschappij kan en zal dienen. Zonder openheid, verwondering en geduld kan nooit iets ontstaan dat je wetenschap of kunst zou kunnen noemen.