11 december 2022
De afgelopen weken heb ik me verdiept in het boek Wat is bewustzijn nou eigenlijk? van Jacob Jolij, psycholoog, onderzoeker en afdelingshoofd van het DataLab Sociale Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen. Ik kwam bij hem terecht omdat ik gelezen had dat bewustzijn volgens hem wel eens een aparte dimensie van het universum zou kunnen zijn. Maar voorafgaand aan deze boeiende hypothese leidt hij je eerst door de wereld van kwantummechanica, relativiteitstheorie en zelfs de parapsychologie. Hij vindt het niet aannemelijk dat bewustzijn gewoon een hersenproces is, maar wat is het dan wel?
Je zou verwachten dat het juist de psychologie is die zich met die vraag bezig houdt, maar als je dat verwacht kom je van een koude kermis thuis. Wat dat betreft was Jolij al snel gefrustreerd toen hij psychologie ging studeren. Net als ik trouwens, want psychologie houdt zich al zo’n honderd jaar niet meer bezig met de geest omdat die niet te meten is. Je kan alleen bestuderen wat je erin stopt en wat eruit komt, maar over wat daartussen gebeurt kan je niks zeggen. Zo ontstond met dat behaviorisme een zielkunde zonder ziel. En volgens dit materialistisch denken blijft er voor het verklaren van bewustzijn niets anders over dan de hersenen, dan dat het een emergentie is van wat zich daar allemaal in afspeelt, een soort bijproduct dat Jolij ‘het geheel is meer dan de som der delen’ noemt, maar waarbij je filosofisch wel wat vragen kunt stellen. Hoe dan ook is het zinvol om wat dieper in de hersenen te duiken, en als we daarop inzoomen belanden we ook daar in de wereld van de kwantummechanica. Die wereld waarin dingen in superpositie zijn ofwel tegelijk zowel wel als niet bestaan. ‘Gezocht: kat van Schrödinger’ zag ik laatst op een digitaal affiche, ‘Dood en levend’.
Wat kwantummechanica met bewustzijn te maken heeft? Volgens Jolij heel veel omdat in de microwereld bij meting een ‘ineenstorting van de golffunctie’ plaatsvindt. Alsof ik aan het strand loop. Deeltjes zijn ineengestorte golven en blijken pas te bestaan als ze gemeten worden, zeg maar bewust worden waargenomen. Wat doet denken aan de beroemde vraag of een in een bos omvallende boom ook geluid maakt als er niemand luistert. Second Life betrap ik daar wel eens op: als ik mijn camera te snel beweeg is de wereld om me heen zich soms nog aan het opbouwen. Dat de wereld alleen maar bestaat als we haar waarnemen klinkt als pure onzin in onze oren, maar het feit blijft dat in de kwantumwereld het subject wel degelijk invloed op het object heeft. Niet alleen het denken in termen van subject en object staat op zijn kop, maar ook dat in termen van zekerheden omdat berekeningen nu nog alleen maar over kansen gaan.
Wat bewustzijn met de relativiteitstheorie heeft te maken? Ik lees over de algemene relativiteitstheorie waarin de tijd sneller gaat lopen als de zwaartekracht afneemt, waardoor de klokken in gps-satellieten op zo’n twintigduizend kilometer hoogte een beetje voor gaan lopen zodat daarvoor moet worden gecorrigeerd. Ofwel zonder Einstein zouden we vandaag de dag de weg kwijt zijn geweest. En ik lees over de speciale relativiteitstheorie met zijn futuristische astronauten waarvan de familie generaties hebben gewacht tot man, vader of grootvader eindelijk weer eens thuiskomt. Ik lees over dat niets sneller dan het licht kan gaan, hoewel verstrengelde kwantumdeeltjes zich daar niets van aan lijken te trekken. Ik vroeg me vroeger wel eens af hoe je zeker weet dat in de ene kubieke meter evenveel ruimte zit als in de andere, en terecht. Ruimte blijkt zich te kunnen krommen en de wetenschappers zijn het er steeds meer over eens dat er meer dan de vier dimensies bestaan. Ze zijn nu bij elf, geloof ik. En Jolij voegt daar graag nog een mogelijke dimensie aan toe: het Q continuüm.
Dat Q continuüm is de dimensie van het bewustzijn. Daarin hebben alle ervaringen in eigen plekje en liggen die keurig geordend bij elkaar. Onze hersenen bouwen een ‘zelfmodel’ waardoor je weet welke ervaringen bij jou horen. Een ik dat enerzijds stuk kan gaan door bijvoorbeeld psychiatrische stoornissen zodat je niet meer weet wie je bent. Een ik dat anderzijds dat vermaledijde ik is dat je in veel spirituele stromingen moet leren los te laten. Het mooie van dit Q continuüm is niet alleen dat mensen ondanks afstand dezelfde ervaringen in hun bewustzijn kunnen delen – ze zitten dan gelijkgestemd in die dimensie op dezelfde coördinaten. Terwijl het ook parapsychologische verschijnselen zoals telepathie of zelfs spoken kan verklaren. Ook als ze moeilijk te onderzoeken zijn omdat dit alles zich afspeelt in de kwantumwereld met zijn berekening van kansen op een ‘verkeerde’ aansluiting op een plekje in de ‘oceaan van bewustzijn’ zoals Jolij het hoofdstuk hierover noemt. Zo is ‘kwantum’ een manier van denken in termen van waarschijnlijkheden waardoor het onmogelijke soms mogelijk wordt. Het mooie van deze gedachtengang is dat je een natuurkundig verklaarbaar contact kunt hebben met anderen die zich heel ver – wellicht ook in tijd – van je bevinden, namelijk in die dimensie van bewustzijn. Een model dat heel goed te rijmen is met wat spirituele bronnen al millennialang beweren.
We leven in een oceaan van bewustzijn, voorbij ruimte en tijd.
Gepost in Psychologie, Spiritualiteit, Wetenschap 
Geen reacties »
30 november 2022
Wetenschap begint bij verwondering. Je ziet een spin in een web en je vraagt je af hoe zo’n insectje een ragfijn net weet te bouwen. Hoe hij die acht pootjes bestuurt, hoe hij op het juiste plekje geduldig wacht totdat er een prooi te verschansen is. Zelf zitten we ook wonderbaarlijk in elkaar. Hoe is het mogelijk dat onze ziel de vingers op het toetsenbord doen bewegen? Dat lijkt wel telekinese!
Mijn eerste verwondering waren de sterren. Virtuele sterren dan, want ik zag ze als elfjarig jongetje in een planetarium. Al snel dook ik in sterrenboeken, -gidsen en -kaarten, en bouwde ik zelfs een primitief planetarium in mijn kamertje. Veel later genoot ik van Cosmos van Carl Sagan, een van de weinige series over het heelal die echt bezield zijn. Op de muziek van Pink Floyd reisde ik in mijn fantasie door kleurige sterrenstelsels. Tijdens mijn studie verdiepte ik me wat in astrologie, maar dat was een heel gedoe met efemeriden, huizentabellen en eindeloos rekenen. Na mijn studie psychologie herontdekte ik dank zij de computer de astrologie, en daarin bleek alles samen te komen: het reizen door de innerlijke wereld met mijn liefde voor sterren en planeten. Zo boven, zo beneden.
Nuchtere wetenschappers vinden het maar onzin allemaal. Wat kunnen sterren die lichtjaren van ons verwijderd zijn voor invloed hebben op ons persoonlijke leven? Er zijn inderdaad nog wel wat astrologen die geloven in een oorzakelijk verband, maar de meesten houden het liever op een samenhang die heel mooi synchroniciteit wordt genoemd. Als twee klokken dezelfde tijd aanwijzen, zegt dat nog niet dat de ene klok de andere aanstuurt. Over een kosmische klok die boven en beneden synchroniseert tasten we nog in het duister, maar het mag duidelijk zijn dat er bij dit alles weinig ruimte voor een eigen vrije wil overblijft. Dat is ook vaak een argument dat tegen astrologie wordt gebruikt. Raar eigenlijk, want de hele wereld van wetenschap doet niets anders dan het opsporen van natuurwetten. Voor mij hoeft die vrije wil ook niet zo, want de mooiste dingen gebeuren juist als je daar geen last van hebt.
Een andere kritiek die veel astrologen te verduren krijgen is dat de sterrenbeelden sinds de oorsprong van de westerse astrologie alweer een teken zijn teruggeschoven, zodat ik als Waterman eigenlijk een Steenbok zou zijn. Maar het kan best zo zijn dat het er niet zozeer om gaat welke sterrenbeelden er aan de hemel staan, maar om welke gebieden van de hemel bepaalde energieën of archetypen vertegenwoordigen. Voor astrologen begint de lente met de Zon in de Ram die voor zaken staat als initiatief, nieuw avontuur, manlijkheid en extraversie, ook als de Zon in werkelijkheid in het teken Vissen te zien is. Of in de Surfer, want met een beetje goede wil en fantasie kan je van alles in de sterren zien. Van die sterrenbeelden zou trouwens niet veel meer overblijven als je ze vanuit een andere hoek zou bekijken, want ze staan echt niet zo netjes naast elkaar als het vanuit ons perspectief lijkt.
Tegelijk zijn die tekens van de dierenriem niet voor niets uitgevonden. Er zit een systeem in, dat gedragen wordt door de elementen vuur, aarde, lucht en water, in combinatie van met het trio van opgaan, blinken en verzinken, wat tot twaalf combinaties leidt. En al onze drijfveren, die door de planeten worden vertegenwoordigd, worden gekleurd door die tekens en spelen zich af in sectoren van de horoscoop die in de astrologie huizen worden genoemd en bepaalde levensgebieden vertegenwoordigen. Voor mij zit dit systeem zo mooi in elkaar dat geen ander diagnostisch systeem, geen andere weg om jezelf te leren kennen daar tegenop kan. Ik durf zelfs te beweren dat een horoscoop een betere diagnostiek kan leveren dan wat ik tijdens mijn studie leerde, en waarin ik overigens best goed was.
De toekomst voorspellen vind ik minder belangrijk, want die komt toch wel. Dat is een leuke kermis die je aan de astrologische draaimolen kunt hangen, maar heeft niets van doen met de werkelijke bedoeling van astrologie: zelfkennis. Alleen als we onszelf kunnen, durven en mogen zijn, komt er iets van geluk in het verschiet, en is een noodzakelijke stap op het spirituele pad, hoewel die er nog niet het eindpunt van is. Want er komt ook een fase waarin het je helemaal niet meer interesseert wie je eigenlijk bent omdat je ontdekt dat je eigenlijk helemaal niet als zelfstandig individu bestaat. Omdat alleen het relativeren en opgeven van het ego rust, ontspanning, vrede en bevrijding kan geven, en omdat astrologie het beste hulpmiddel daarvoor is, zou iedereen op school astrologie moeten leren. Met de eigen horoscoop als spiegel, want pas als je jezelf kent kun je anderen kennen en je verbonden weten met de wereld, de kosmos en het leven.
‘Als we astrologie zien als een wetenschap die ons ego desintegreert, die ons “ik” oplost, dan is het religie,’ vertelde Osho in 1971. ‘Maar als we naar de alledaagse astroloog gaan voor de veiligheid van ons ego (…) Astrologie betekent dat jij niet bent, het universum is; jij bent niet, de kosmos is. Het betekent dat er overal enorme krachten aan het werk zijn, waarbij jij niets voorstelt. Je moet aandacht hebben voor dit soort astrologie, maar dat kan alleen als we onszelf zien als deel van dit enorme universum.’
Gepost in Astrologie Geen reacties »
26 november 2022
Voor het digitaliseren van 8mm-filmpjes ging ik graag naar Autofocus in Bussum. Het amateuristische speelfilmpje Sacrificed uit 1973 als laatste. Want ik huiverde voor het meekijken wat noodzakelijk is voor het omzetten van analoog naar digitaal, voor de blikken die de man me zou toewerpen als ik het mp4-bestand ging ophalen. Hij gaf toe dat het wel een merkwaardig filmpje was. Snel betalen en wegwezen om het thuis na zo’n veertig jaar weer eens te bekijken. Stiekem. Spannend! Hoe heb ik in godsnaam die twee kunnen overhalen om mij te offeren op een zolder ergens in Rotterdam Charlois? Daar lig ik in het halfduister vrijwel bloot met haar te vrijen. Lig ik later tussen kaarsjes gebonden op de vloer waarbij heet vet op mijn buik wordt gedruppeld. Word ik vervolgens door haar met een zweep bewerkt, waarna ik tenslotte bloederig aan mijn polsen hang te bungelen en ze langzaam mijn keel doorsnijdt. Tomatenketchup en zo. Halloween in april.
Al met al inderdaad iets anders dan een vakantiefilmpje. Maar nu nog de montage. Snijden en plakken. Ik had ook een wit masker gefilmd dat we op de dakrand van het huis hadden gelegd, waaroverheen ik een simpele titel en aftiteling had gefilmd. Ik fietste ook nog even naar het Amsterdamse Bos voor twee shotjes van een seconde van een gesloten en een geopend hek – mijn stervensproces – en van een groene weide – aankomst in het paradijs. En er moest natuurlijk muziek bij, zodat ik het liedje Sacrificed maakte over mijn verlangen om geofferd te worden. Het was nog geen geluidsfilm, dus dat moest ik er maar op de bandrecorder bij afspelen. Uiteindelijk gaf ik de première in mijn studentenkamer. Hoewel ik nog jaren lang niet echt openlijk over mijn duistere verlangens zou blijven, had ik er toen niet de minste moeite mee. In 1973 was gekte nog heel gewoon, daar deden weinigen moeilijk over. Ik genoot van mijn slachtofferrol en gooide alles gewoon op het filmdoek.
Het toppunt van amateurisme en klunzigheid, ook door alle krassen, stofjes en verkeerde belichting, maar de camera keek meestal wel aardig de goede kant op. Misschien dat Wim T. Schippers het wel zou waarderen. Het was ook prijzig voor mijn studentenportemonnee, zeker omdat het in kleur was. Alleen mijn ouders mochten het filmpje zeker niet zien. Dat ik homo was, was tot daar aan toe, maar dat hun zoontje dan ook nog eens geofferd wilde worden was waarschijnlijk een brug te ver. Terwijl er eigenlijk niets mooiers is dan geofferd worden. Maar leg dat je ouders maar eens uit. Jezus was daar heel goed in, en met hem vele heiligen, maar het is toch een beetje hoogmoedig om jezelf daarmee te vergelijken. Toch verheerlijken we slachtoffers, van Plato tot Oekraïense soldaten aan toe. En terecht, want zij geven hun lichaam aan iets wat veel belangrijker is dan dat ze zelf blijven leven.
Wellicht zijn deze fantasieën van mij een tikkeltje overmoedig, want ik betwijfel of ik dit in real life écht leuk zou vinden. Omdat het wel eens écht pijn zou kunnen doen. Misschien ben ik in een vorig leven eens geofferd of opgegeten. Wellicht leef ik pijnlijke herinneringen uit een vorige incarnatie maar zo speels mogelijk uit om het niet écht te hoeven voelen. Maar dat is allemaal gepsychologiseer en gespiritualiseer waar ik weinig mee kan. Maar ik had hoe dan ook het gevoel dat ik iets op het spoor was, alsof mijn lijf de ontvanger was van bepaalde archetypische taferelen. Ik voel dat tot vandaag de dag in mijn bloed zitten. Dat het verlangen naar seks, lichamelijke eenwording en dood diep met elkaar verbonden zijn. ‘Om op te vreten,’ zag ik laatst als commentaar bij een foto van een pasgeboren baby. En luister eens naar de kreten van klaarkomende mensen!
Het orgasme wordt niet voor niets wel de ‘kleine dood’ genoemd en zou een oefening in sterven kunnen zijn. In mijn roman Strandvliet is mijn beste vriend een enthousiaste beul, hoewel je hem passender een stervensbegeleider kunt noemen. Freud heeft het niet alleen over de levensdrift maar ook over de doodsdrift die ik zelf liever verdwijndrift noem. Osho heeft het sterven wel eens het grootste orgasme genoemd. Kortom, mensen hebben behoefte aan overgave, een ultieme ontspanning die zich bijvoorbeeld uit in seks, drugs en rock and roll. Maar dat is allemaal nog niet echte werk zolang je nog bang bent voor sterven en dood.
Gepost in Psychologie, Spiritualiteit, Uit mijn leven Geen reacties »
16 november 2022
Jayden woont in Tampa, Florida. Een stad die ik alleen maar kende van het liedje Tampa to Tulsa van de Jayhawks. Maar net als ik woont hij ook in Second Life, de metaverse avant la lettre. Sinds een maand of vier zijn we de beste vriendjes. Sterker nog, we zijn gewoon verliefd op elkaar. Ik wist niet dat mij dat nog eens opnieuw zou overkomen, maar wat doe je daartegen? Tijd dus om veel liedjes van The Beatles te beluisteren, vooral die van hun eerste albums. Je kent dat wel: ik kan niet zonder jou, ik wil altijd bij je zijn, jij bent de mooiste en de liefste. Zestig jaar terug in mijn geest, toen alles rozengeur en maneschijn zou worden. Ik kan net als toen weer heerlijk jaloers zijn en met een sigaretje gaan zitten mokken als ik even wat minder aandacht krijg. Tegelijk geloven wij beiden in de vrije liefde. En dat is maar goed ook, want ik ben niet de enige die Jayden leuk vindt, en Jayden is niet de enige die een oogje op mij heeft. We hebben onze eerste ruzie er inmiddels op zitten.
Robbie was mijn eerste vriendje, maar die komt wegens een tragische ziekte al vijf jaar niet meer in Second Life. Zijn vingers hebben niet meer de snelheid die voor het chatten en besturen van je avatar nodig zijn. We runden samen zo’n jaar of tien een van de meest geliefde disco voor gays, en sinds Robbie er niet meer was ben ik daar nog vijf jaar mee doorgegaan. Tot afgelopen zomer, want het werd tijd om daarmee te stoppen, een besluit dat ik niet zonder hem heb genomen, want we hebben nog steeds via e-mail contact met elkaar. Ik maakte voor de gasten een mooi digitaal herinneringsboek, en wij beiden vonden het leuk om daar ook een papieren versie van te laten maken. Grafisch Atelier Blaricum maakte daar een prachtig gebonden dik boek van. En waarschijnlijk het duurste boek dat Robbie en ik in huis hebben. Maar dat mag ook wel, want dierbare herinneringen zijn onbetaalbaar.
Jayden ken ik eigenlijk ook al langer. Want toen ik hem vijf jaar geleden voor het eerst ontmoette kregen we een fikse woordenwisseling waarna ik hem blokkeerde. Dat kan in Second Life, en dan zie of hoor je niets meer van die ander. Hij bestaat gewoon niet meer voor je. Nou ja, kennelijk niet helemaal want vier maanden geleden zag ik een vaag bekende naam ergens boven de struiken hangen. Even daarop klikken. O, iemand die ik geblokkeerd had! Toch eens kijken wie dat was. Blokkade opgeheven, en daar stond hij na jaren weer op mijn beeldscherm. Best een leuke aardige jongen die zich er al tijden over had verwonderd dat hij mij nooit zag en ik hem ook niet. Al snel herkenden we ons in elkaar als zwaar romantische vrije jongens die graag van stevige kinky spelletjes hielden – een combinatie die je niet overal tegenkomt. Soms kon hij heel indolent in een disco voor zich uit staan kijken, erover klagend dat niemand van hem hield en dat de wereld ruw en gemeen was, dat hij dood wilde.
Robbie had nooit depressieve buien, en het beste wat ik voor Jayden kon betekenen is gewoon bij hem te zijn en te blijven. Ik kom er steeds meer achter dat je daarmee mensen misschien wel de beste hulp biedt, niet met praten maar met zwijgen. Maar áls mijn nieuwe vriendje dan opleefde was de wereld te klein, dan bleek hij opeens een hele slimme jongen die in razend tempo van alles en nog wat deed en organiseerde, vol met initiatieven. Vroeger zou je zo iemand manisch-depressief noemen, tegenwoordig heet dat bipolair. Maar hoe herkenbaar als ik aan mijn eigen jonge jaren terugdenk! En ook dat hoort bij de romanticus. Hij organiseerde een huis voor ons waar we met vrienden vrolijke spelletjes konden doen, maar die plek werd al snel te klein dus wist hij een nieuw huis voor ons te vinden. En ik maar slepen met mijn spulletjes en katten. Tussendoor leer ik van hem nieuwe kneepjes van Second Life kennen, die ik verwaarloosd had omdat ik in mijn eigen bubbel van het runnen van de disco leefde.
Jayden noemt mij zijn verloofde. Want getrouwd zijn is net iets te beperkend voor de vrije liefde. Maar we vertrouwen elkaar wel, geven elkaar de rechten om met elkaars spulletjes te doen wat we willen, voor zover we die in ons huis hebben neergezet. We verwennen elkaar op elke mogelijke en onmogelijke manier. Het mooie van Second Life is dat je daar heel makkelijk soortgenoten kan vinden die net zo gek zijn als jij zelf. Heerlijk. Dank je wel, lieve Jayden, al was het alleen maar omdat je er bent.
Gepost in Second Life Geen reacties »
7 november 2022
Mijn moeder waarschuwde me voor Pim, op wie ik straalverliefd was. Ik trok veel met hem op, maar volgens haar zou hij alleen maar genieten van mijn adoratie, en mijn gevoelens nooit beantwoorden. Natuurlijk sloeg ik haar goedbedoelde raad in de wind. Toch had ze helemaal gelijk. Maar ook ongelijk, want het voelde alsof ze me mijn verliefdheid wilde afpakken. En mijn verliefdheid was belangrijker dan de onmogelijkheid ervan. Ik schreef liedjes over Pim. Hij trommelde graag op zijn bongo’s als ik met mijn gitaar ging zingen. Waaronder liedjes over hem. Het was een hopeloze liefde, maar toch was ik gelukkig met hem. ‘I am happy though I can’t get you,’ zong ik. ‘I am happy ’cos my love is true. Why shouldn’t I love to be happy with you?’ Het blije feit dat ik verliefd was, was al meer dan voldoende. ’l Amour pour l’amour.
Hoewel ik een goed stel hersens heb, ben ik in de liefde en vriendschap helemaal niet zo rationeel. Ze zeggen niet voor niets dat liefde blind is. Als ik van mensen hou doet het er minder toe of zij ook van mij houden. Ik voel me dan als een bloem die niet anders kan dan zijn geuren te verspreiden. Het ‘voor wat hoort wat’ vind ik verschrikkelijk. Als ik iemand een cadeautje wil geven heb ik geen zin om te wachten op een excuus zoals een verjaardag of Sinterklaas. Eigenlijk is het heel erg dat mensen dan wat terug willen doen, zich verplicht voelen. Omgekeerd kom ik zelf ook niet op het idee dat een balans tussen geven en nemen rechtgetrokken zou moeten worden. Ja, ik heb vaak niets teruggedaan toen anderen dat van mij verwachtten. Daarmee zou vriendschap tot berekening verworden, en verliest ze haar spontaniteit. Wordt ze onecht en hypocriet.
Ik ben trouwens niet alleen op mensen verliefd. Want ik hou ook van dieren, bomen en teddybeesten. Van onze trouwe Friese klok, van boeken en mijn gehoorapparaatjes. Graag geef ik ze allemaal en knuffel. Als ik mijn jas ophang geef ik hem een schouderklopje, net als mijn desktop na een dag gedane arbeid. Misschien ben ik wel de enige die wel eens zijn computermuis kust. Als ik de deur te hard dichtsla bied ik hem excuses aan. Alsof het een soort kunstwerken zijn, kan ik zelfs verliefd worden op netjes geschreven computerprogramma’s en wiskundige formules. Ik kan genieten van de kussen van een wervelende wind, me door woeste wolken laten omhelzen en een knipoog van de sterren beantwoorden Voor mij leeft alles. En mensen die een insect doodslaan zouden als straf zo’n beestje moeten repareren, dan ervaren ze meteen hoe ingewikkeld en ingenieus zo’n schepseltje in elkaar zit.
Diep in mijn hart ben ik nog steeds de puberale hippie die in een wereld leeft waarin iedereen lief en aardig voor elkaar is. Die niets wil weten van de zogenaamde harde realiteit. ‘Eerst zien dan geloven, wordt me vaak tegengeworpen. ‘Eerst geloven, dan zien,’ antwoord ik dan, overtuigd als ik ervan ben dat veel van de werkelijkheid uit geloof is geboren. Geloof, niet in de betekenis van het trouw volgen van heiligen en boeken, maar van het volgen van wat je ziel je influistert. Mijn ziel kan van alles houden, en dan stroom ik over. Nee, niet elke dag vierentwintig uur, maar regelmatig laat ik me er verstild door overspoelen. Dan ben ik de liefde. Dan is alles liefde.
Gepost in Gezondheid en welzijn, Spiritualiteit, Uit mijn leven Geen reacties »
28 oktober 2022
Hier zit ik dan voor de voordeur in mijn croptop en skinny jeans. Negentien graden. De winter lijkt ons een warm welkom te heten, en in deze dagen ben ik opeens minder bang voor een horrorwinter en de gasrekening. Vogeltjes kwetteren vrolijk, en voor me liggen de eerste afgevallen bladeren. Wel heb ik vorige week een halve kliko met eikels aan de straat gezet, want die boom is zo groot geworden dat zijn kroon nog net niet boven de dakgoot wuift. Ik zag een stripje waarin Snoopy met een naar beneden dwarrelend blad danst, dat hij met een keurige buiging bedankt als het uiteindelijk op de grond ligt. Zo kun je de stervende natuur ook vieren. Het wordt een warme Halloween straks.
Het voelt raar dat we straks de klokken weer een uurtje terug moeten zetten. Nou ja, dat doe ik steeds minder zelf, want ik geloof dat alleen maar mijn horloge en de Friese klok bijgestuurd hoeven te worden. Geen klokkendans meer zoals vroeger. Een uurtje extra om te slapen, maar dat komt goed uit, want daar kan ik nooit genoeg van krijgen. Mocht je wat gaten in dagen tegenkomen, dan zijn die van mij. Eigenlijk zou ik een winterslaap willen houden, maar onze samenleving is zo ingewikkeld geworden dat daar geen tijd en ruimte meer voor is. De winters zijn immers niet meer wat ze geweest waren. Een echte winter kan ik mooi vinden, in tegenstelling tot al dat natte en gure geblubber van tegenwoordig. Het liedje Things we said today van The Beatles herinnert me aan de winter van 1963, dat was een échte winter! Een foute herinnering, want dat liedje hoorde pas anderhalf jaar later het geluid. Luisterend naar het adagio van Schuberts strijkkwintet wandel ik door oneindige eenzame onstuimige sneeuwvelden. Zeg dus niet dat ik niet van de winter hou.
Eenzaamheid. Verlatenheid. Verdwaling. Dit op jezelf teruggeworpen zijn is voorwaardelijk voor creativiteit. Welke artiest heeft zijn creaties niet te danken aan zijn eigen gang door de donkere nacht van de ziel? Niet voor niets zijn onze grootste kunstenaars zelden normale mensen. ‘Ooit een normaal mens ontmoet? En, beviel het?’ stond in de jaren 70 op posters van de stichting Pandora te lezen. Normale mensen houden niet van eenzaamheid en zo, die hebben een hekel aan donkerte en stilte en stellen alles in het werk om die te vermijden. Die houden niet van de winter en doen er van alles aan om die te vermijden. Die zullen niet in de donkerte gaan wandelen om naar de heldere sterrenhemel te gaan kijken, maar gaan het thuis met familie en vrienden knus en warm maken. Met knallend vuurwerk moeten de stilte en de duisternis overschreeuwd worden. Zwarte vrijdagen, Sinterklaas en Kerstmis. Als het maar gezellig is. Juist al deze rituelen maken dat ik een hekel heb aan deze maanden en blij ben als het weer januari is.
In afwachting van de winter maken de Russen en Oekraīners zich op voor de Slag om Cherson. We houden de adem in. De meesten van ons hopen dat de laatsten winnen. Natuurlijk niet die narcistische idioot die zo brutaal was op een verjaardag van mij geboren te zijn. Het zal je pa maar wezen. Ik zie dat het daar in Oekraïne een graad of vijf kouder is dan hier. Voor dat land vind ik een zachte winter belangrijker dan voor ons. Opdat de komende maanden met de wintertijd een zege voor Oekraïne zal zijn. Dat daar vrede zal zijn als we over vijf maanden de klok weer een uur vooruit zetten.
Gepost in Maatschappij en politiek, Psychologie Geen reacties »
17 oktober 2022
Ik nestel me in mijn warme donsdekentje. Zo’n tweeënhalf duizend kilometer verderop vallen bommen en slapen mensen in schuilkelders. Zij zijn hun leven niet zeker, en toch lig ik hier lekker warm. Elke dag denk ik aan Oekraïne, maar wat zou ik meer kunnen doen dan hun blauw-gele vlag uit te hangen, dan sympathie te tonen? Want we hebben te weinig ruimte om iemand onderdak te bieden, zoals een vriend die zijn tuinhuis heeft omgebouwd. Ik heb ook niet echt de leeftijd om op de trein te stappen en mee te gaan vechten. Er blijft weinig anders over dan dit volk veel sterkte toe te wensen en vierkant achter alle steun te staan. En niet te gaan mopperen over duurder gas, want dat is niet los te zien van onze steun aan Oekraïne. Ja, voor dat land zit ik zelf ook graag een beetje in de kou. Want het is natuurlijk van de gekke dat één iemand besluit een land plat te gooien omdat hij vindt dat het van hem is, omdat het ooit een deel van Rusland was. Dan kan Nederland wel België erbij willen hebben, of kan Italië op zowat heel Europa willen azen omdat dat ooit tot het Romeinse Rijk behoorde.
Ik ben diep onder de indruk van de volharding waarmee Oekraïne zijn land blijft verdedigen. Alleen over hun lijken kunnen Russen dat land krijgen, als er alleen nog maar een uitgestorven en platgebombardeerde ruïne van over is. Zoiets heb ik iemand – misschien was het Zelensky zelf – horen zeggen, en dat steelt mijn hart. Ik geniet van elke Oekraïense vlag die ik zie wapperen. Zelfs mijn lievelingsgroep Pink Floyd betoogt zijn steun, en wel met hun lied Hey Hey Rise Up met Boombox-zanger Andriy Khlyvnyuk. De rode viburnum zal zich weer oprichten. En als dat niet gebeurt, wat hebben Russen dan aan dat land als ze daar door iedereen gehaat worden? Wat heb je aan graan en een haven op door massamoord en vernietiging vervuilde grond? Zal daar niet altijd de geest blijven rondwaren van een dapper volk dat zich tot de laatste snik verdedigt zonder de agressor zelf aan te vallen? Dat Rusland de meedogenloze agressor is zal de meeste mensen nu wel duidelijk zijn. Sinds Poetin honderdduizenden mannen begon te rekruteren beginnen de Russen zelf ook vragen te stellen, want dan is het dodelijke front opeens dicht bij huis.
Rusland en het Westen. Het klikt al lang niet echt tussen die twee. Collectivisme tegenover individualisme, wat soms geassocieerd wordt met links tegenover rechts. Verheerlijking van de staat tegenover die van het individu. Collectivisme kan niet zonder onderdrukking van de vrijheid van mensen, en kan niet leven met wat de mens vrij zou kunnen maken, hen een eigen mening zou toestaan, hen godsdienstvrijheid zou geven. Zo leidt dat tot totalitaire staten waar geen persvrijheid bestaat en mensen bij voorkeur vanaf hun vroegste jeugd gehersenspoeld worden. Veel Chinezen vinden het nastreven van de Chinese Droom van Xi Jinping belangrijker dan hun eigen vrijheid en geluk. Maar hoe kan een land gelukkig zijn als de inwoners ervan dat niet zijn? Tegelijk is in het Westen ons geloof in individuele vrijheid doorgeslagen tot het decadente ‘ieder voor zich en God voor ons allen’ van het neoliberalisme, dat mede geleid heeft tot de klimaatcrisis waarbij het aantal slachtoffers in Oekraïne in het niet valt. Daarom geloof ik noch in collectivisme noch in individualisme, maar in een samensmelting tussen die twee.
Het is natuurlijk mooi als je je opoffert voor je land, zoals veel Oekraïners dat doen. Niet omdat je daartoe door een grote leider wordt gedwongen, maar omdat je vindt dat je grenzen in onacceptabele mate zijn overschreden. Ik heb daar diep respect voor. Patriottisme. Door de Amerikanen heeft dat woord een vieze smaak bij me gekregen, maar de Oekraïners leren me wat dat woord écht betekent. ‘Een volk dat voor tirannen zwicht zal meer dan lijf goed verliezen, dan dooft het licht,’ dichtte H.M. van Randwijk. Dan liever een koude winter. Ik nestel me dieper in mijn warme donsdekentje, dankbaar dat dit mij is gegeven en het zou blasfemie zijn om daar niet van te genieten, dromend van wapperende blauwe en gele kleuren.
Gepost in Maatschappij en politiek Geen reacties »
9 oktober 2022
Afgelopen vrijdag organiseerde de stichting Vrienden van Osho een bijeenkomst ter herdenking van Nandan, die op 15 januari is overleden. Ik heb vele jaren met hem opgetrokken in de wereld van sannyasins. Veel aanwezigen had ik al jaren, zo niet decennia niet meer gezien. Een dagje terug van weggeweest in De Roos in Amsterdam, waar ook ik een toespraak hield.
1984. Ik speelde met computers en wat is leuker dan een astrologieprogramma te maken? Maar hoe kon ik weten of daar wel de goede cijfers uit rolden? Gewoon checken bij een servicebureau dat astrologische gegevens levert. Aries Astro-Services in Nieuw-Vennep bijvoorbeeld. Mark aan de telefoon: zijn vader was nu niet thuis. Kort daarna mijn eerste gesprek met Nandan. Hij beval een astrologische cursus in Amsterdam aan. Ik denk dat we elkaar daar voor het eerst in real life hebben ontmoet. Het klikte al snel en van het een kwam het ander. Want al snel zat ik in Marks kamertje achter een Commodore 64 te knutselen aan het programma dat Samadhan had gemaakt. En breidde het uit met allerlei astrologische analyses en het plotten – en later printen – van een echte horoscooptekening. Zo werd, naast Osho, de astrologie en ons geloof erin de basis van onze vriendschap, die tussen een Boogschutter en een Waterman. Hij had een grenzeloos vertrouwen in me. Menige middagen bracht ik achter zijn computer door. Ik kwam met de trein, bleef eten en ’s avonds bracht hij me weer met de auto naar huis. We gingen naar astrologische lezingen en congressen. En medio jaren 90 kon ik zijn astrologisch bedrijf van hem overnemen.
En we gingen naar de commune op het Cornelis Troostplein, waar hij druk bezig was met het opzetten van de World Academy of Creative Science, Arts and Consciousness. Tijdens Osho’s World Tour stopte hij enorm veel energie in een advertentiecampagne om Osho een visum te laten krijgen voor het geval hij ook in ons land zou landen. Als echte Boogschutter was hij gek op documenteren en verzamelen, en als een noeste Fries deed hij dat ook heel degelijk. Dat inventariseren moest natuurlijk ook voor Osho gelden, dus stopten we de commune vol met computers waarin alle vragen die ooit aan Osho waren gesteld door menigeen werden ingevoerd. Ik programmeerde het zoekprogramma The Quest met zo’n achtduizend vragen, op 7 floppydisks. Nandan was nog meer verliefd op het programma dan ik zelf. Daar in de commune leerde ik ook Ojas kennen met wie ik soms tot diep in de nacht aan het Osho Magazine werkte. En natuurlijk liep Amrito daar regelmatig rond, maar hoewel hij de eerste was door wie ik Osho leerde kennen, heb ik vanwege zijn opvattingen over homoseksualiteit hem altijd een beetje vermeden. Had ik deze prachtige wereld ook gekend als ik Nandan niet had gekend? Zelfs mijn huidige partner heb ik in de commune leren kennen!
We hechtten het grootste belang aan documentatie, juist om Osho’s visie zo toegankelijk mogelijk te maken en daarmee zo zuiver mogelijk te houden. Samadhan en anderen hebben later The Quest diverse upgrades gegeven en het bestaat nog steeds! Net als onze ideeën voor een Zender Osho Nederland, maar we hadden er toen niet van durven dromen dat je tegenwoordig Osho’s lezingen gewoon kunt zien op Salto TV. En dat dankzij de stichting Vrienden van Osho, waarvan Nandan aan de bakermat stond. Hij zorgde ervoor dat alle boeken van Osho in de Koninklijke Bibliotheek belandden. We gingen naar The Rebel House in Keulen om zijn auto vol te laden met boeken van Osho. Een van de laatste dingen waarmee ik hem moest helpen was het vormgeven van het boek Hoe Osho in mijn leven kwam, en later nog enkele boeken over de geschiedenis van Eastermar.
Nandan en ik waren beiden diep doordrongen van het grote gevaar van het ontstaan van een gecultiveerde religie als de verlichte meester rond wie het allemaal begonnen is er niet meer is. Zie wat er van het christendom is terechtgekomen. Velen zullen ons gezien hebben als mind fuckers, maar we waren beiden eigenwijs genoeg om grijnzend wat tegenkracht te geven tegen een hallelujasfeer waarin alles wat met intuïtie, hart en gevoel te maken had verheerlijkt werd en alles wat met nuchter gezond verstand te maken had werd verketterd. Bij dit alles deelden we een diep gevoel van een bijna geniepige humor en relativeringsvermogen. Een van zijn lievelingsuitspraken was: ‘Je zal zien: alles loopt toch anders’. Bijna altijd waren we twee zielen met één gedachte. Dat is dan ook een wezenlijk kenmerk van vriendschap. Dat je eigenlijk weinig woorden nodig hebt. Hij was een fan van mijn blogs waarin Osho ook vaak voorkomt. En wát ik ook deed: hij had altijd vertrouwen in me, bijvoorbeeld toen ik een reader ging maken met veel – vaak elkaar tegensprekende – uitspraken van Osho over homoseksualiteit.
De dag voor Kerstmis belde Nandan me nog op. Om me te zeggen dat ik een van zijn beste vrienden was. Een kort gesprek van misschien nog geen minuut, want hij was totaal uitgeput. En nadat Nandan was overleden heb ik – net als bij een van mijn beste vrienden bij wie ik anderhalf jaar eerder aan zijn sterfbed stond – helemaal geen verdriet gevoeld. Eerder dankbaarheid voor hem gekend te hebben, zijn rechterhand geweest te zijn, voor het meedragen van het geschenk van zijn energie, die met mij verstrengeld is en dat zal blijven. In die betekenis is hij niet dood voor me. Echte liefde kent geen dood, en misschien staat het hebben van stoffelijke lichamen wel de echte verbinding tussen twee zielen in de weg. Ik kom dit soort gedachten ook vaak bij Osho tegen. Zoals dat sterven ook een feest kan zijn. Hebben de romantici dan toch gelijk? Dank je wel, Nandan, onze vriendschap gaat nooit verloren, daar is zelfs de dood niet tegen opgewassen! En ik denk dat Osho het wel mooi zou vinden als ik zeg: death is not a problem to be solved, but a mystery to be lived. Want ook de dood hoort bij het leven.
Je kan wel doen alsof, maar voor mij ben je helemaal niet dood, Nandan! Je bent in mijn leven gekomen en nooit meer weggegaan!
Gepost in Spiritualiteit, Uit mijn leven 6 reacties »
4 oktober 2022
Het was net zo’n mooie dag als vandaag. Zonniger zelfs. Die ochtend had ik nog bij een vriendin in de tuin gezeten, ergens bij de Haarlemmer Houttuinen. Het was dierendag. En zondag. Omdat ik veel aan die dag denk, denk ik dat het vandaag ook zondag is. Maar die zondag was dertig jaar geleden. Volgens de kalender dan. Vriend logeerde een paar dagen bij mij in Buitenveldert en besloot een dag later naar zijn flat in de Bijlmer terug te fietsen. Als hij toch die dag op zijn fiets was gestapt had hij de grootste vliegramp van Nederland van heel dichtbij meegemaakt. Die avond zagen we op de televisie rookwolken boven de Bijlmer. Sociale media waren er nog niet. We hoorden de laatste contacten van het El Al-vliegtuig met de verkeersleiding. Midden in een flat, dat moet honderden doden hebben veroorzaakt! Het was geen film waarnaar we zaten te kijken, maar iets dat nu echt een paar kilometer verderop gebeurde! Het vliegtuig, op weg naar Tel-Aviv, bleek boven het Gooimeer twee motoren te hebben verloren. Uiteindelijk werd het officiële aantal slachtoffers op 43 vastgesteld, maar het is onduidelijk gebleven hoeveel illegalen er op het moment van de ramp in de getroffen flats van Groeneveen en Kruitberg verbleven.
De Bijlmer was voorgoed veranderd, en de ramp was koren op de molen van hen die deze wijk wilden afbreken, voor wie de Bijlmer überhaupt al een ramp was. Na de onafhankelijkheid van hun land in 1975 trokken veel Surinamers naar Nederland en veel van hen zochten elkaar in de Bijlmer op. Geef ze ongelijk. Maar met hen kwamen veel duistere en criminele figuren de wijk onveilig maken. Om het imago enigszins te redden werden de gekste maatregelen genomen zoals het beschilderen van en nieuwe namen geven aan flatgebouwen. Maar de pers, die toch vaak meer op slecht dan goed nieuws is gericht, werkte niet echt mee en bleef bijvoorbeeld de gevangenis in Duivendrecht de Bijlmerbajes noemen. Uiteindelijk is het grootste deel van de oorspronkelijke flatgebouwen met hun honingraatstructuren afgebroken. Dat schijnt minder te kosten dan handhaving. Ook de flat waar ik veertien jaar heb gewoond is er niet meer, maar de torenflat waar Vriend in woonde staat er gelukkig nog steeds.
Toen ik bij hem logeerde gingen we wel eens samen naar het herdenkingsmonument met zijn ‘boom die alles heeft gezien’. Ik heb wel eens gedroomd van een neerstortend vliegtuig, en dat waren geen leuke dromen. Veel is onduidelijk gebleven en mocht kennelijk het daglicht niet zien. Wat was de lading van het Boeing 747-vrachtvliegtuig? Wie waren de mensen in witte pakken die later gesignaleerd waren? Hoe zit het met de zwarte dozen? Inmiddels lopen nog steeds honderden mensen met een trauma rond, bang voor vliegtuigen en opschrikkend van plotseling lawaai. Trauma’s nestelen zich in je hersenen en lijf, en probeer daar maar eens van af te komen. Ook al die geheimzinnigheid staat dat in de weg, maar politiek is nu eenmaal belangrijker dan mensenlevens. Vraag het maar aan Vlad. Voor het opstijgen van het vliegtuig werden enkele defecten slechts provisorisch verholpen: kleine oorzaken, grote gevolgen. Groot voor ons dan, want in ons land maken we niet zoveel rampen mee en is deze Rampvlucht een uitzondering die in het niet valt bij wat er allemaal in Oekraïne gebeurt.
Maar toch ben ik een beetje stil vandaag.
Gepost in Uit mijn leven Geen reacties »
27 september 2022
De nieuwste roman Zo’n ding waar geluid uit komt van Cazimir Maximillian speelt in 2027. Er valt sneeuw in augustus en in november is het heerlijk lenteweer. Boven je hoofd houden rondvliegende drones alles in de gaten. In de bussen zijn reclames op je persoonlijke situaties toegespitst, zelfs als je last hebt van aambeien. Je mag niet naar foute muziek luisteren. De Grote Markt in Groningen en het Rembrandtplein in Amsterdam worden bij rellen door robots schoongeveegd. Rusland gooit een atoombom op Estland. Om de haverklap zijn er lockdowns vanwege het virus. De tweedeling in de samenleving is groter dan ooit, je hebt het gemaakt of je bent beland in de kaste van zwervers en oproepkraaiers. Probeer maar eens te leven in zo’n wereld, waar steeds meer mensen doordraaien en gek worden, iets waarvan vandaag de dag de voortekenen al zichtbaar zijn waardoor dit dystopische boek al eng realistisch aanvoelt.
De 37-jarige Koos, die in Den Oever bij zijn moeder op zolder woont, kan maar geen vaste baan krijgen, wat voor hem extra moeilijk is omdat hij een ‘beperking’ heeft. Het blijft vaag welke beperking dat is, maar dit is ook niet zo belangrijk want er is er altijd wel een afwijking te vinden waarmee je iemand kan stigmatiseren. En áls hij dan eens een baantje krijgt dat hij leuk vindt wordt Koos om vage redenen de mogelijkheid op groei en een vast contract ontzegd. Hij voelt zijn leven aan zich voorbij glippen, stopt zich vol met junkfood en weed, en mijmert vaak over zijn jonge jaren met bijbehorende verliefdheden. Maar nu hij dik en kalend is kan hij de kans op een leuke vriendin wel vergeten. Hij heeft wel een coach die hem helpt om een baan te vinden, maar die in feite niets anders doet dan hem klein te houden, tot een berustend schaapje wil deformeren en hem in baantjes ver onder zijn niveau manoeuvreert, zoals in kringloopwinkel Mik Mak en zorgboerderij De Vrolijke Lammetjes waar hij alles behalve zijn intelligentie en talenten kan inzetten. Intussen schettert overbuurman Piet Paard de ganse dag complottheorieën in het rond terwijl hij er stiekem praktijken op na houdt die het daglicht niet kunnen verdragen.
Koos krijgt een stip op zijn identiteitsbewijs, wat betekent dat hij behandeld moet worden als een hooguit 18-jarige. Hij valt onder het jeugdrecht en mag alleen onder begeleiding op een terrasje een biertje drinken. Met al zijn creativiteit en kennis van muziek, literatuur en filosofie moet hij als verschoppeling door het leven gaan. Regelmatig bezoekt hij zijn aftakelende vader in een verzorgingshuis om hem open en eerlijk de waarheid vertellen. Want ook door hem is hij behandeld als een jongen die nergens goed voor is. Kwaad en sarcastisch troost Koos zijn vader omdat die eindelijk zijn gelijk heeft gekregen nu blijkt dat hij nergens goed voor is. Hij vecht tegen de vernederingen die hij ondergaat omdat hij nu eenmaal zijn kop boven het maaiveld uitsteekt, wordt woest als hem gezegd wordt dat de dingen nu ‘eenmaal zijn zoals ze zijn’, of als hem verweten wordt in een slachtofferrol te kruipen. En laten we eerlijk zijn: de wereld is verhard door de Participatiewet en de Wmo, met hun verplichte vrijwilligerswerk voor mensen ‘met een afstand tot de arbeidsmarkt’ en de talrijke debacles in de jeugdzorg.
Dank zij enkele ‘gekke’ vrienden blijft het leven van Koos nog wat leefbaar. Bij schoolvriend Nan wordt naar verboden muziek geluisterd en flink gezopen en geblowd. Met hem en met de Zwitser Rolf, die een koekoeksklok in zijn caravan heeft, viert hij een korte vakantie waarbij het drietal door de noordelijke provincies reist. In Groningen heeft hij er achteraf spijt van dat hij een poster van Thierry Baudet niet heeft vol gekotst na een uitbundige avond en nacht in een studentenhuis. De reis eindigt in het chique huis van de welgestelde Rolf die in de Amsterdamse grachtengordel woont en zijn vermogen heeft te danken aan een uitvinding die goed verkoopt: NovaPrix, een holografische partner waarmee mensen die minder gelukkig in de liefde zijn aan hun trekken kunnen komen en die Koos steeds laat weten dat hij een hele lieve mooie leuke jongen is, maar met een algoritme dat regelmatig de plank misslaat, bijvoorbeeld door hem te vragen waarom hij niet gewoon dood gaat. Second Life lijkt mij een betere virtuele partner te bieden, maar dat heeft hij kennelijk niet ontdekt.
Hoe deze roman afloopt verklap ik niet. Bovendien zijn voor de beschrijving van de sfeer en de gevoelens die erdoor worden opgewekt belangrijker. Als ik bij de haven van Den Oever sta, ruik ik die ook. Lezend voel ik de regen en de mist, de desolate sfeer van Noord-Hollandse plaatsen waar het verhaal zich hoofdzakelijk afspeelt, de teleurstellingen en de verlangens, de woede, de machteloosheid, de vriendschap en de smachtende liefde. Koos steelt mijn hart en het is moeilijk om te stoppen met lezen. Daarom storen veel redactionele fouten me nauwelijks. Het corrigeren ervan vergt veel te veel tijd, en als je het boek uit hebt heeft Maximillian alweer een nieuwe roman geschreven. Want hij schrijft sneller dan je kan lezen. Het is ook een moedig boek omdat het veel wortels van onze verziekte samenleving blootlegt. In 2027 dan. Althans als de Russen al niet voor die tijd de westerse wereld hebben vernietigd.
Gepost in Literatuur Geen reacties »
