Zelfeuthanasie

16 oktober 2017

Vanaf het dak van de aula sprongen we naar beneden. Dat van het Hervormd Lyceum West in Slotervaart om precies te zijn. We maakten met zijn allen bewust een einde aan ons leven. En dat was helemaal niet erg of verschrikkelijk, en we deden het ook niet omdat we het leven niet meer zagen zitten of zo. Het was eerder de uitdaging van het onbekende, misschien alleen maar een spel. Deze droom is me altijd bijgebleven. Misschien wel wegens de verstilde sfeer en de wonderbaarlijke gewoonheid ervan. Alsof het kiezen voor zelfmoord net zoiets was als in de pauze stiekem een patatje in de snackbar verderop halen, met een dubbeltje in de jukebox voor de nieuwste hit van The Beatles.

Zelfeuthanasie. Dat moet natuurlijk niet te gemakkelijk gemaakt worden zodat pubers bij hun eerste liefdesverdriet dan maar meteen uit het leven stappen. Of dat mensen in een psychotische bui zelfmoord begaan. Maar nu je, met de gids van Philip Nitschke in de hand, een envelop met dodelijk poeder bestellen dat je in de yoghurt een vredig levenseinde bezorgt, is de beer los. Hoe liberaal kan je zijn? Het kan wel voor een grote opruiming zorgen van gevoelige en kwetsbare jongeren, van mentaal verwarde mensen en gedementeerde ouderen. Kortom van hen die een blok zijn aan het been van de economie, waaraan iedereen toch een steentje dient bij te dragen en weinig ruimte is voor sentiment en ziekte. Opdat alleen de echte mannen zullen resteren.

Ik weet niet wat ik moet doen tegen het gemak waarmee mensen straks uit het leven kunnen stappen. Wellicht is er gewoon niets tegen te doen, en kunnen we alleen maar kijken naar de lemmingen die zich in de zee gaan storten. De enige remedie die ik kan bedenken is bewustwording en openheid. Jongeren die zich gaan realiseren wat voor immens verdriet ze hun ouders, vriendjes en klasgenoten aandoen. Lessen in empathie. Het jachtige 24/7-klimaat kalmeren zodat mensen zowel lichamelijk als psychisch weer gezond worden, minder lijden onder hoge bloeddruk en burn-outs. Een cultuurverandering die het tot zelfmoord leidende neoliberalisme afdankt. Een bewustzijnsschok die onze huidige maatschappelijke normen en waarden doet imploderen.

En ook mis ik iets in deze discussie over zelfeuthanasie. Want doden wordt altijd als iets negatiefs geschetst, als iets verkeerds. Daarbij gaat het dan niet over het sterven zelf, maar om het opheffen van lijden, van pijn, van depressie, van verdriet. Daar willen we van af, want alles beter dan dat. Zelfs liever sterven, hoewel je niet eens echt weet of dit wel echt een oplossing is. En ik hoor niemand verlangend praten over hoe mooi het is om te sterven. Want ik kan me best voorstellen dat mensen, met name ouderen, gewoon graag dood willen. Niet omdat ze lijden, maar omdat hun leven mooi is geweest en ze, dankbaar daarvoor, vinden dat het tijd is weer verder te reizen. Overstappen op een andere trein, het avontuur tegemoet naar onbekende werelden, zelfs als je niet eens zeker weet of die überhaupt wel bestaan. En misschien is het wel het mooist om in de bloei van je leven afscheid te nemen, voordat je afgetakeld, hulpbehoevend en seniel bent.

Het recht om te sterven. Wat is er op tegen als iemand dat dolgraag en langdurig wil, zelfs als hij helemaal gezond en bij volle verstand is? Waarom zijn we zo bezeten van de kleine dood, het orgasme, en verketteren we de grote dood? Toegegeven: ik zou het er als ouder of partner ook moeilijk mee hebben als mijn geliefde kind of vriend weloverwogen uit het leven wilde stappen. Maar als het zijn of haar vurige wens is, is het dan liefde als ik daartegen protesteer en is mijn verdriet dan niets anders dan zelfbeklag? Niet alleen als het een verlossing uit lijden, maar ook als het de vervulling van een diep gekoesterde wens is? Zowel de dood als verlossing als het sterven uit verlangen zijn diep in ons verankerd en verdienen beide onze aandacht.

We willen verdwijnen in seks, in de trance van muziek van Wagner tot house, in het rennen van marathons, in drank, pilletjes en wiet en scheuren over de snelweg, dus zeg me niet dat er geen doodsdrift in ons leeft. ‘Stirb und werde!’ riep Goethe. Want levensdrift is doodsdrift, en doodsdrift is levensdrift. Uiteindelijk zijn ze een en dezelfde, en ook hier geldt weer dat er uiteindelijk maar een panacee is: bewustzijn.

Gepost in Gezondheid en welzijn, Maatschappij en politiek, Psychologie