De ijverige Ivo

31 augustus 2013

Minister Ivo Opstelten van de VVD zal tevreden zijn. En de belastingdienst ook. Hoewel? Ze moesten de Big Brother award van de digitale burgerrechtenbeweging Bits of Freedom samen delen, en dat is niet echt een rechtse hobby. Ivo had liever de prijs alleen voor zichzelf gehad. Beetje sneu voor hem, want hij doet zo zijn best om ons land veilig te maken! Maar toch: ‘Opstelten mocht de Publieksprijs mee naar huis nemen vanwege zijn hackvoorstel, zijn plannen voor kentekenregistratie en een hele reeks andere voorstellen en uitspraken waaruit zijn desinteresse voor privacy blijkt.’ Ja, het liefst stopt Ivo achter elke lantaarnpaal een camera, en verbergt hij in elke boom een tros microfoons. Bij gebrek aan beter, want het liefst laat hij alle bomen kappen opdat zijn drones ons kunnen betrappen als we toch stiekem in onze tuin een kernbom aan het monteren zijn, een feestje van Al Qaeda organiseren of op onze iPad en weblogje schrijven dat hem niet bevalt.

Ivo doet zo ontzettend verschrikkelijk zijn best om ons land veilig te maken, en krijgt alleen stank voor dank! We moeten juist blij zijn met de veiligheid die hij ons schenkt! Straks gaat hij iedereen een gratis Google glass geven zodat hij echt van iedereen precies kan zien waar hij is, wat hij doet, waar hij naar kijkt, wat zijn hartslag is, wie hij ziet, wat hij leest. En omdat we straks alleen maar via de smartwatch onze boodschappen en belastingaangifte kunnen doen, kunnen we niet meer buiten deze uiterst praktische en comfortabele hulpmiddelen die ons leven veiliger en veiliger maken. Gelukkig maar.

De vraag is alleen of we deze veiligheid eigenlijk wel willen. In het verkeer vallen veel meer doden dan door terroristische aanslagen, dus het is de vraag hoe belangrijk het eigenlijk is om terrorisme te bestrijden. ‘Terrorisme is hier geen dreiging,’ vertelt Edwin Bakker, hoogleraar (contra)terrorisme aan de Universiteit van Leiden en directeur van het Centre for Terrorism & Counterterrorism in Den Haag, ons vandaag in NRC Handelsblad. Maar waarom zet Ivo dan zo’n buitenproportioneel en kosten verslindend apparaat op om ons allen te bespieden? Wat wil de VVD eigenlijk, die aan de ene kant een niet bestaande onveiligheid wil bestrijden, terwijl haar minister Schultz van Haegen vorig jaar juist een wel bestaande onveiligheid stimuleerde door de maximumsnelheid op snelwegen te verhogen?

Ik kan dus nauwelijks geloven dat onveiligheid wegens mogelijk terrorisme het hoofdmotief is om ons allemaal te bespioneren en onze privacy aan alle kanten te schenden. Het middel is veel en veel meer erger dan de kwaal. Door wat simpel en logisch denken kan ik niet anders dan tot de conclusie komen dat er een behoefte achter zit aan totalitaire controle ten dienste van macht en eigenbelang. Zo ken ik de VVD weer, die ik wat dit betreft – op een paar uitzonderingen na – nooit als echt liberaal heb ervaren. Daar kan Ivo wat luchtig en badinerend over doen in een speelse reactie, maar inmiddels stimuleert de bodyscan me niet echt om ooit nog in een vliegtuig te stappen, evenmin als ik door het elektronisch patiëntendossier nog graag naar de dokter ga, of de OV-chipkaart me het openbaar vervoer in lokt. Ja, meneer Opstelten, wij houden u ‘heel nauwlettend in de gaten.’

Als je iemand bespioneert wantrouw je die. Kun je zelfs een mogelijke terrorist in hem zien. Maar wantrouwen roept wantrouwen op, want al dit volgen en bespieden van burgers is niet anders dan een motie van wantrouwen jegens hen, een twijfel aan hun integriteit. Zeker nu ook al jaren een volstrekt immorele omgekeerde bewijslast in zwang is gekomen, waarbij je zelf moet aantonen dat je onschuldig bent – als dat al mogelijk is – in plaats van dat de overheid of haar vertegenwoordigers hun beschuldiging hard moet maken. Overheden vragen gewoon om acties van mensen als Assange en Snowden, en verdienen dat ook – zeker omdat ze zelf zo graag als transparant willen overkomen. Ik hou er niet van bespied te worden door iets of iemand die ik niet ken. Ik huiver om de telefoon op te nemen als er niets in de nummermelder staat, om een envelop te openen waarop geen afzender is vermeld, of een vrouw aan te spreken wiens gezicht ik niet kan zien. Als je elkaar niet met open vizier kan tegemoet reden is er iets goed mis.

Vroeger keek ik al naar mijn telefoon, zo’n plastic druktoetsding aan een snoer dat voor je het wist te kort was. Hoe wist ik eigenlijk zeker dat er niet door de hoorn meegeluisterd werd als die op de haak lag? In rumoerige tijden rond Osho heeft Nandan de BVD, sinds 2002 AIVD geheten, al eens stiekem op bezoek gehad, en wellicht was dat ook bij mij het geval. En nu zitten we als ratten in de val, verslaafd en afhankelijk als we zijn gemaakt van smartphones en internet, die door overheden heel stilletjes misbruikt worden om marionetten van ons te maken, die zich heel gehoorzaam neerleggen bij een voorgeprogrammeerd zombiebestaan waarin vrijheid een idealistische droom uit een ver verleden is. Gelukkig beginnen steeds meer mensen dat in de gaten te krijgen, en zolang er zelfs nog maar één iemand is die zijn nek uitsteekt is er nog hoop.